ابعاد فضای سایبری و سناریوها

مقدمه

ریاضیدانان از اصطلاح «فضا» برای توصیف سیستم‌های پیچیده استفاده می‏کنند.

در سیستم‌های بسیار پیچیده، فضاها پویایی منحصر به فرد خود را به دست می‏آورند،

زیرا به ابعاد بسیار زیادی نیاز دارند که توصیف شوند.

بسیاری از نظریه پردازان، فضای سایبری را به عنوان پدیده‏ای می‏شناسند که خواص آن فراتر از مجموع اجزای آن است.

بنابراین، فضای سایبر یک جایی خارج از فضای فیزیکی است.

مزایای فضاهای مجازی، ریشه در توانایی نامحدود خود برای جذب ارتباطات و روابط دارند.

با استفاده از ارتباطات، فضاهای شبکه می‏توانند تمام انواع گره ها، ابعاد، روابط و تعاملات را متصل کنند.

بسیاری از مفسران اجتماعی و سیاسی در فضای مجازی، پیش‌بینی کرده ‏اند که دولت متمرکز، به هیچ وجه مفید نخواهد بود.

فضای مجازی یک مجتمع یکپارچه و همه‌جا نیست که در اطراف اینترنت فعال است.

این مکان به چند حوزه نفوذ، شکسته می‏شود که هر کدام دارای اولویت‏ های خود است.

گاهی اوقات این حوزه‌ها همکاری، گاهی رقابت دارند، اما همیشه آنها هسته‏ های حیاتی خود را حفظ خواهند کرد.

اگر طراحی فضای سایبر منعکس کننده نیازهای مردم است، درآن صورت نتایج مثبت، جوامع انسانی را گسترش داده، غنی ‏سازی فراهم و فضای سایبر، جوامع جدید و پیچیده‏ای با ساختارهای جدید ایجاد می کند.

اگرچه شکل های جدیدی از قبیله گرایی هم درآن پدید می آید.

فضای سایبر

فضای سایبری چالش‏ های جدیدی را در خصوص جنبه­ های قانونی و حاکمیتی بوجود می‏ آورد.

بسیاری از قوانین در رابطه با معاملات و اموال بر اساس قلمرو ملی شکل گرفته که با ظهور فضای مجازی، مفهوم «قلمرو ملی» کنار گذاشته شده و اصل مالکیت براساس مالکیت فیزیکی منسوخ می­شود.

سئوالات حقوقی بسیاری بدون پاسخ می ‏ماند، سوالاتی مانند اینکه چه کسی مالک سایت Guinness.com  است؟

کجا و در چه زمانی معامله تجارت الکترونیک انجام می‏شود؟ چه کسی چه چیزی و چطور؟ چه كسي و چه قدرتي دارد؟

این گزارش ابعاد و مؤلفه‌های فضای سایبری، سناریوها و آینده امنیت سایبری را مورد توجه قرار داده و با تشریح آینده­ محتمل، راه کار پیشنهاد کرده است.

ابعاد فضای سایبری

آینده فضای مجازی  شامل ابعاد فنی، اطلاعاتی، سیاسی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است:

آینده فضای مجازی و بُعد فنی:

در بعد فنی، فضای سایبر به پیشرفت روز افزون خود ادامه خواهد داد.

قرار است در سال 2020 نسل پنجم تلفن همراه با پهنای باند زیاد و با سرعت حدود 20 گیگا بیت برثانیه از سمت شبکه به گوشی و 10گیگا بیت برثانیه از گوشی به سمت شبکه به خدمت در آیند (پهنای باند نسل چهار و نیم در حال حاضر در بهترین حالت در حدود 1 گیگا بیت برثانیه است).

نسل پنجم تلفن همراه با هدف افزایش سرعت تبادل اطلاعات، و تعداد مشترک در واحد سطح، کاهش تاخیر در شروع برقراری ارتباط از 50 میلی‏ثانیه فعلی به زیر 5 میلی‏ثانیه، کاهش توان مصرفی گوشی‏ها و افزایش قابلیت آنتن‌دهی، در حال طراحی و پیاده سازی آزمایشی هستند.

با به خدمت درآمدن نسل پنجم تلفن همراه:

• تحولی چند برابر در کیفیت ارتباطات ایجاد خواهد شد.
• « اینترنت اشیاء» با آمدن نسل پنجم تلفن‏همراه نیز شتاب خواهد گرفت.
• شهرهای هوشمند یکی پس از دیگری شکل خواهد گرفت.
• « Web3» به تکامل خواهد رسید و ارتباطات تعاملی کاربر و شبکه، گسترش می‏یابد.

آینده فضای مجازی و بُعد اطلاعاتی:

این بُعد دارای دو وجه اساسی است؛

وجه ایجابی آن برای کشورهای صاحب دانش و فن­آوری برای سازمان‏ های اطلاعاتی کشورهای صاحب فناوری در اینترنت است

که در این صورت شکوفاتر می‏­شوند و شاید بتوان گفت اساساً این پیشرفت‏ها برای بهره‏برداری و تسلط اطلاعاتی هرچه بیشتر طراحی شده‏اند.

اما وجه سلبی آن برای کشورهای مصرف کننده­ این دانش است عدم حفظ حریم خصوصی ملی و افراد است.

مثلاً امروزه هر گوشی تلفن همراه همچون یک «جاسوس همراه» برای هر نفر عمل می‏کند و رفتارها، زمان و مکان آن را ثبت، ضبط و بدون اینکه کاربر بتواند مانع شود، به مرکز کنترل خود گزارش می‏نماید.

آینده فضای مجازی و بُعد اقتصادی:

بَعد از کاربردهای اطلاعاتی فضای سایبر، این حوزه اقتصاد است که بیشترین نفع را از امکانات فضای سایبر می‏برد.

تحولات عظیمی که در شاخص‏های اقتصادی جوامع بهره‏گیرنده از فضای سایبر ایجاد شده، بر همگان مبرهن است.

به همین دلیل شرکت‏ های نوپدید فناوری اطلاعات مانند ماکروسافت، گوگل، آمازون، علی بابا و … در سال‏های اخیر از شرکت‏های غول نفتی، صنایع اتومبیل سازی و هواپیما‏سازی پیشی گرفته ‏اند.

تاثیری که توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در میزان اشتغال جوامع ایجاد می­کند با سایر بخش‏های اقتصادی در مقدار مساوی سرمایه‏گذاری، قابل مقایسه‏ نیست.

آینده فضای مجازی و بُعد فرهنگی ـ اجتماعی:

با افزایش توانمندی و قدرت ارتباطی انسان‏ها با یکدیگر فرهنگ و هنجارها و ناهنجاری‏های جدیدی پدید می‏آید.

شکل ‏گیری شبکه‏ های اجتماعی متعدد و افزایش تاثیرگذاری سلبریتی‏ ها در افکار عمومی، ارزش‏ها را جابجا و هنجارهای جدید، نه لزوما مطلوب، به جامعه عرضه می‏کند.

با بروز و ظهور فضای سایبر ارزش‏های فرهنگی و اجتماعی دچار تغییر و تحول عمده می‏گردد

و اگر مدیریت نشود بدون ضابطه و خودرو به سمت و سویی می‏رود که با اطمینان نمی‏توان گفت آینده بهتری رقم خواهد زد.

آینده فضای مجازی و بُعد سیاسی- امنیتی:

گسترش دسترسی به ارتباطات و فضای مجازی به کاربران جوامع، توانمندی‏هایی داده که به راحتی حاکمیت‏ها را به چالش می‏کشند.

طراحی پویش‏ های اجتماعی، تجمع­ سازی، غوغاسازی، داغ­ سازی موضوعات، بزرگ ­نمایی و کوچک­ نمایی مصنوعی،

شکل ‏گیری گروه ­های غیررسمی، استفاده تروریست ‏ها و گروه‏ های بزه‏کار از این فضا، جرایم سازمان‏ یافته و… از مواردی هستند که اوضاع سیاسی- امنیتی جوامع را به چالش جدی کشیده‏ اند.

سناریوهای آینده امنیت سایبری

اغلب پژوهش‌هاي غربي که به دنبال تصويرسازي از آينده فضاي سايبر هستند، دو آينده بديل را براي اين عرصه مد نظر قرار مي‌دهند:

الف: فضاي آرماني؛

مفهوم آرمان در تصویر سازی غربی، حداکثر سازی بهره­ی اقتصادی و امنيت پايدار است.

معمولاً این­گونه القاء مي‌شود که اين سناريو در صورت رهبري هدفمند فضاي سايبر، توسط آمريکا و همکاري جامعه بين‌المللي محقق می­شود.

ب: شکست شبکه جهانی فضاي سايبر؛

اين فضا در صورت افزايش تنش‌ها ميان قدرت‌هاي سايبري جهان، منجر به فضايي آشوبناک، آکنده از تروريسم سايبري و کاهنده رشد اقتصادي خواهد شد.

در اين حالت شبکه جهاني اينترنت از بين رفته و هر بخش از جهان شبکه‌اي تحت سيطره دولت‌هاي محلي قرار خواهد گرفت.

ادامه دارد….