">

فرهنگی اجتماعی

عملیات روانی از منظر جهان بینی اسلامی-3

پس از اینکه در قسمت های اول و دوم به موضوع عملیات روانی در قرآن کریم و سیره نبوی و امیر المومنین اشاره شد در این قسمت به نتیجه گیری ارائه می گردد.

28 سپتامبر 2019 09:10

عملیات روانی جهان بینی اسلامی

مقدمه:

در قسمت اول این مقاله به موضوع عملیات روانی از منظر قرآن اشاره شد و در قسمت دوم نیز به دیدگاه معصومین علیه السلام در خصوص عملیات روانی اشاره گردید در قسمت پایانی به نتیجه گیری خواهیم پرداخت.

نتیجه گیری :

از مطالب قبل نتیجه می گیریم که : برای کاهش هزینه­های مالی و جانی ناشی از جنگ و اقدام خصمانه هر اقدامی که باعث کاستن این هزینه­ها و خسارات شود، عقلا امری بسیار مهم و اجتناب ناپذیر است. دین مبین اسلام، بر اساس بصیرت مردم را دعوت می­کند و سعی در اگاه کردن و هدایت کردن آنها دارد در حالی که مدعیان امروزی عملیات روانی، سعی در اغفال مردم و دادن وعده­های دروغ به آنها و وارونه جلوه دادن حقیقت، در جهت پیش برد اهداف خود دارند.

آنچه مسلم است اینکه دین مبین اسلام این نوع عملیات روانی را مردود می­داند چرا که نه در قرآن و نه در سنت، هیچ گاه اغفال مردم را تایید نکرده و عقل هم به عنوان یکی دیگر از منابع دین، اغفال مردم را نمی­پسندد و آن را قبیح می­داند به عبارت دیگر جهل و غفلت، اصالتا از دیدگاه عقل مردود است لذا جاهل و غافل نگه­داشتن مردم هم به طریق اولی قبیح خواهد بود، حال تصور کنید متولیان دین و دین داران بخواهند عامداً مردم را فریب داده و اغفال نمایند!

با این حال همانطور که گفته شد چون اولا نمی­توان کارکرد عملیات روانی را در جنگ نادیده گرفت و ثانیا تعریف عملیات روانی را هم که در حال حاضر در جامعه شهرت دارد، نمی­توان به تصویب دین رسانید یا به عبارت دیگر نمی­توان آن را بر قرآن و سنت تطبیق داد و ثالثا به اعتبار آیه شریفه (لارطب و لا یابس الا فی کتاب مبین)، نمی­توان گفت که دین مبین اسلام به این مقوله توجه نکرده یا در منابع دینی از این مهم سخنی به میان نیامده است، پس باید هم تعریف جدیدی که با آموزه­های دینی مطابقت داشته باشد برای عملیات روانی ارائه داد و هم مصادیقی از قرآن (نص) و سنت (اقوال، افعال و تقاریر معصومین(ع)) یافت که منجر به عملیات روانی شده و یا از آنها در راستای اهداف عملیات روانی بهره برداری شده باشد. تنها در همین صورت است که می­توان در مورد عملیات روانی در اسلام به ارایه نظریه پرداخت.

عملیات روانی جهان بینی اسلامی

در پایان برخی بایدها و نبایدهای عملیات روانی را برگرفته از قرآن و سنت به شرح زیر بیان می کنیم .

  • عملیات روانی تنها باید علیه دشمن اسلام و قرآن انجام شود. لذا همانطور که در حدیثی از حضرت امیر (ع) به ما رسیده که از وی خواسته­اند تا در حکومت داری با مردم نیرنگ کند و ایشان علاوه بر استنکاف از این عمل (فعل معصوم) به صراحت آن را نفی می­کند(قول معصوم). بر این اساس موضوع عملیات روانی علیه مسلمین و طرفداران نظام دینی منتفی است و نه حاکم و نه هیچ کس دیگر حق ندارند علیه مردم مسلمان، عملیات روانی انجام دهند و به تعبیر صحیح­تر، خدعه نمایند. پس عملیات روانی فقط باید علیه دشمن انجام شود.لذا اولین مساله در زمینه عملیات روانی از منظر اسلام، عدم جواز به کارگیری آن علیه مسلمین است.
  • یکی از اصول مهم عملیات روانی که قبل از جنگ استفاده می­شود تلاش برای بیدار کردن وجدان خفته نیروهای دشمن است که در این تاکتیک با بیان مطالبی که با فطرت سازگاری دارد سعی می­شود نیروهای دشمن را که در خواب غفلت به سر می­برند، بیدار نمود و بار دیگر راه فلاح و رستگاری را به آنها نشان داد. بیان واقعیات و وعده و وعیدهای دین و پاسخ به دروغ­ها و دغل کاری­های فرماندهان دشمن در جمع نیروهای دشمن قبل از جنگ امری بسیار مهم و مرسوم بوده است.
  • ارعاب و تهدید نیروهای دشمن: این تاکتیک وقتی استفاده می­شود که امید به هدایت دشمن از دست رفته و جنگ آغاز شده است. تهدید به اینکه چه آینده­ای در انتظار آنهاست و چه بلایی، از جنگ با مسلمین برسرشان خواهد آمد، دشمن را در جنگ سست نموده و از ادامه جنگ باز می­دارد. از جمله مسائلی هم که بدون درد سر باعث ارعاب دشمن می­شود، شعار دادن و فریادهای جنگی است که علاوه بر شناختن خودی­ها باعث تلقین روحیه شجاعت به نیروهای خودی و القاء ترس و وحشت به دشمن می­شود.
  • ایجاد تفرقه در میان دشمن و متحدانش یکی دیگر از اصول عملیات روانی است. که همواره و در همه زمان­ها باید مد نظر باشد. این امر در داستان نعیم ابن مسعود اشجعی که در متن گذشت، بسیار نمایان است و کارکرد آن هم بر همه واضح است.
  • دیگر مطلب مهم و اساسی در عملیات روانی علیه دشمن، خدعه است که دایره وسعت آن بسیار گسترده تر از دیگر اصول عملیات روانی است. خدعه کردن نیازمند هوشیاری، زیرکی و موقعیت شناسی خاص خود است و در واقع هر کسی از عهده این کار بر نمی­آید. اینکه پیامبر اکرم به کسب اطلاعات می­پردازند و برای رد گم کردن، جواب سربالا می­دهند تا ردی از خود برجای نگذارند(الجوزیه، بی­تا، ج 3، ص 172)، اینکه امیر مومنان، دشمن را درهنگام درگیری فریب می­دهد و حواس وی را پرت می­کند و بعد اورا زمین­گیر می­کند، مسائلی نیستند که به این راحتی بتوان از کنار آنها گذشت و سعی نمود که آنها را در جنگ پیاده کرد، بلکه با زیرکی بسیار و با درایت باید به شناخت موقعیت پرداخت و به تناسب زمان و مکان در جنگ­ها خدعه­های متناسب با آن را طراحی نمود و حداکثر ضربه را به دشمن زد.
  • با توجه به فرمایش نبی مکرم اسلام «تکلموا بما اردتم» (حرعاملی، 1414، ج 11، ص 102) می­توان گفت تمام یا حداقل اغلب اعمالی که شارع مقدس آنها را حرام اعلام نموده از جمله دروغ، نیرنگ، شایعه­پراکنی، بزرگ نمایی، تهدید، سیاه­نمایی، تخریب، تحقیر، ارعاب و … در جنگ، علیه دشمن دین، جایز می­گردد در برخی از موارد فوق نص صریح قرآن دلالت دارد و در برخی موارد هم سنت معصومین گویای مطلب است. البته در برخی موارد دیگر هم به تعمیم حکم می­توان به این نتیجه رسید.
  • در مواردی هم باید توان نظامی نیروهای خودی را با بزرگ نمایی به دشمن نشان داد. این عمل باعث ترس آنها شده و در گزارشاتشان تاثیر چشم­گیری خواهد گذاشت که در نهایت منجر به ترس فرماندهان و سستی در ادامه جنگ شود

عملیات روانی جهان بینی اسلامی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.