راهبرد ملی -|- nationalstrategyمدیریت در تحریم مدیریت تحریم نیاز به شیوه ها و اقدامات و تصمیم گیری های ویژه دارد. محقق علی

مدیریت در تحریم

مدیریت هر چند عرصه بیکران ها است ولی بهره گیری از روش های مدیریت به اقتضای شرایط و وضعیت های پیش رو امری ضروری است. زیرا مدیریت در واقع حوزه تدابیر است. و لازمه تدبیر، خط مشی ها و تصمیم گیری ها بر اساس نظم و اصول علمی و واقعیت های منطبق با مقتضیات جامعه به حساب می آید. بدون شک شیوه های معمول و مدیریت سنتی در مواقعی که کشوری در وضعیت ویژه قرار گیرد انتظارات جامعه را بر آورد، نخواهد کرد.

مدیریت در وضعیت عادی روال شناخته شده ای دارد و مدیریت در مواقع بحران اصولی مشخص و مدیریت در مواقع جنگ پیچیدگی های خاص خود و مدیریت در زمان انقلاب معیار های ویژه و امروزه مدیریت در تحریم ها مولفه های بس دشوار را در بر دارد؛ زیرا دشواری هایی که در تحریم ها توأم با محدویت ها و ممنوعیت از ناحیه دشمنان خواهد بود .امروز محدودیت ها و ممنوعیت های کشورمان وسیع و تا جایی طراحی و اجرا می شود که هدف تسلیم یا تغییر و براندازی نظام و حاکمیت در تحریم تحقق یابد و همین امر باعث بهم ریختگی در برخی امور و نا کارآمدی مشی ها و تصمیم گیری ها خواهد شد. که در صورت عدم شناخت هدف، صحنه، برنامه ها و آثار و پیامدهای تحریم کننده ها و اتخاذ تصمیمات نادرست، عبور از آن را غیر ممکن می نماید ولی اگر تدبیر درست همراه با اجرای دقیق و سریع بعمل آید عبور از آن آسان و میدان زیبای برای تبدیل تهدیدات به فرصت ها و ریزش ها به رویش ها خواهد شد. برای عبور از آن، تدابیر مشخصی در علم مدیریت لازم است که به بخشی از آنها در این مقاله اشاره می گردد.

معنی و مفهوم تحریم همه جانبه :

تحريم در واقع برگرفته از تضاد در منافع استراتژيك كشور تحريم كننده و كشور هدف است. اين نوع تحريم براي ایجاد شرایط نامناسب و بی ثبات در جهت تغيير نظام سیاسی كشور هدف است.

زماني كه كشورها به دنبال تغيير رژيم يك كشور هستند، تحريمی اعمال مي شود که لطمه اي سنگين به منافع كشور هدف وارد آورد. در واقع در اين نوع تحريم، عملا تحريم همه جانبه جايگزين جنگ تمام عیار است.

پس برای برنامه ریزی این مهم با توصیف فوق باید برنامه ای مد نظر قرارگیرد که در درون خود تلفیقی از مدیریت در مقطع جنگ، بحران و تحریم باشد. که این برنامه در دو بخش قابل احصاء و اقدام است.

الف: مولفه های مبنایی زیرساختی

مولفه هایی است که بدون آنها هیچ مولفه اجرایی و اقدامی موثر نخواهد بود این شاخص های اصلی و پایه ای عبارتند از :

• دشمن شناسی :

یکی از شناخت های ضروری و تعیین کننده در اداره جامعه که به موفقیت و عدم موفقیت یک حکومت نیز ارتباط پیدا می کند، «دشمن شناسی» است. یعنی اینکه دشمن، مخالف رشد، کمال و سعادت جامعه و کشور و حاکمیت است و از راه های مختلف، «دشمنی» خود را ابراز می کند. به همین دلیل شناخت شیوه های دشمنیِ دشمن نیز اهمیت دارد که در موضوع تحریم ها مقوله ای بس پیچیده است. که در این خصوص سه نکته بسیار اهمیت دارد و در آموزه های دینی هم بر این نکات تأکید فراوان شده است:

شناخت دشمن

دشمن دانستن دشمن

دشمنی کردن با دشمن،

پس برای تصمیم گیری و چگونگی واکنش در برابر دشمن باید ابتدا او را شناخت، به اهدافش پی برد و روش های او را در ضربه زدن و رسیدن به اهدافش بازشناخت، همچنان که باید نقاط ضعف و قوت او را مورد مطالعه قرار داد. اگر شناسایی دشمن خوب انجام نگیرد آثار منفی آن در مراحل تصمیم گیری و برخورد، خود را نشان می دهد.

مقام معظم رهبری ضمن تاکید دشمن شناسی، به عنوان یک وظیفه مستمر می فرماید:« ملت ایران به همان نسبت که دشمن، روش های خود را در توطئه علیه ایران اسلامی پیچیده تر می کند، باید بر هوشیاری و آگاهی خود بیفزاید و با آمادگی معنوی، فکری، سیاسی و حفظ وحدت و اتصال و ارتباط با یکدیگر، چهره دشمن را در هر لباسی که هست، شناسایی کند.»

((سخنرانی رهبری در اجتماع بزرگ نیروی مقاومت بسیج مردمی به مناسبت سالروز تشکیل بسیج 05/09/1376 ))

• ایجاد خود باوری:

خودباوری، اعتماد به نفس را نمی توان از اهمیت آن غافل ماند البته نباید خودباوری را با حالاتی مانند خودپسندی یا غرور یکی دانست .

در امر خودباوری در بُعد فردی و حکومتی برای اینکه دیگران شما را جدی بگیرند ابتدا باید خودتان شخصیت وجودی‌تان را جدی بگیرید و خودتان را باور داشته باشید.

برای رسیدن به این هدف باید روند افکار و احساسات عمومی را تغییر دهیم. در این خصوص جریانی موفق است که واقع‌بین باشد و مسئولیت رفتارهای خود را بپذیرد. برای مثال اگر در جایی مرتکب اشتباه شد آن را قبول کند و در جهت اصلاح آن برآید. چنین جریانی می تواند باور تازه و نو که لازمه عبور از تحریم ها نیز هست را ایجاد نماید و این یک دلیل بر حرکت موفقیت آمیز جریان مقابله با تحریم ها خواهد بود. در این راستا باید مدیریت ها افکار منفی را دور بریزید، صداها را خوب بشنوند، اشتباهات را بپذیرد، جریان مدیریتی که توانایی‌های خود را باور نداشته باشد، در مقابله با دشمن کم خواهد آورد زیرا چنین جریانی واقع ‌بین نیست و به همین دلیل مسئولیت خطاهای خود را نمی‌پذیرد چون فکر می کند اگر اشتباهات را گردن بگیرد باعث بروز نوعی درد و رنج ذهنی و روانی در خود می‌شود.

به همین دلیل این گونه مدیریت ها ترجیح می‌دهند برای فرار از واقعیت، دیگران و شرایط بیرونی را تنها دلیل زمین گیر شدن در مقطع تحریم قلمداد کنند و با این کار خود را از فشار روانی خلاص کنند.

برای خود باوری بایستی ظرفیت افزایی کرد. «مجهز کردن» اذهان عمومی و فضای مدیریتی کشور به مثبت نگری می‌تواند در رفتار نیز مؤثر باشد.

اهداف بلند پروازانه و مهارت سختی و دشواری، ایجاد تصویری قوی از کشور و آرامش و قدرت رفتارهای قاطع در حوزه های تصمیم گیری و تصمیم سازی بخشی از مراحل خودباوری در جامعه است که ریشه در مدیریت ها دارد.

مدیریت در تحریم

• اعتماد سازی:

اعتماد همانند اعتبار و حسن شهرت است که به دست آوردنش ممکن است یک عمر طول بکشد ولی ممکن است در یک لحظه از دست برود. یا به روایتی اعتماد چون پوسته تخم مرغ بسیار شکننده است که یک لغزش کوچک می تواند آن را از بین ببرد و به همین خاطر اعتماد را مهمترین پایه مدیریت ها و بهم ریختن اعتماد مدیریتی را بحران مدیریتی می نامند. لذا در زمان تحریم مدیر موفق آن است که با شناخت از دشمن و ایجاد خود باوری قدم سوم را بسوی اعتماد سازی بردارد روش های مدیریتی بکار گرفته شود که موفق گردد باور تاثیرگذاری دشمن را بیرون بریزد مانند آنچه در جریان نشست یکصد و هفتاد و پنجم اوپک در سخت ترین شرایط اتفاق افتاد و علی رغم کاهش تولید کشورهای عضو اوپک، جمهوری اسلامی ایران از این کاهش تولید معاف شد.

• برون رفت از جو روانی در مدیریت ها:

در مواقع تحریم یکی از نکاتی که دشمن دنبال آن است ایجاد ناهنجاری در فضای مدیریتی جامعه است تا وضعیتی را ایجاد نمایند که بحرانی در درون مدیریت کشور شکل دهد زیرا دشمن می داند اگر مدیریت هوشیار و هوشمندی که با معیارهای درست حرکت نماید اقدامات آنها موثر نخواهد بود و بهترین راه این است با درگیری های ذهنی جامعه و افکار عمومی نسبت به مدیریت جامعه تزلزل ایجاد نماید. پس باید سعی شود در مواقع تحریم جامعه مدیریتی تن به جو روانی در حوزه های مختلف ندهد. دشمن در چنین مواقعی سعی می کند مدیریت صفر و صد یا حیات و فنا را به لحاظ روانی حاکم نماید که در هر دو صورت ناپایدار خواهد بود.

• خروج از ترس در فضای مدیریتی :

ترس یکی از واکنش های طبیعی در عرصه های مدیریتی است. که دلایلی بس متفاوت و مختلف می تواند داشته باشد بعضی از این ترس ها در فضای مدیریتی می تواند سودمند باشد، لکن بخشی از ترس ها بسترساز ناملایمات و مشکلات خواهد شد . این ترس ها آگاهانه یا ناخودآگاه روی مدیریت تأثیر دارند. در زندگی برای عبور یا مدیریت تحریم ها گرد آوردی تجربه و آموختن چگونگی زندگی و متکی به خود بودن، شناخت و حفظ خود، درک و مدیریت ترس یک امر ضروری است. زیرا آنچه دشمن می خواهد در قدم بزرگ تحریم ها انجام دهد دل مردم را خالی کردن ، امید ها را زدودن، ناامیدی ها را علم کردن، روند جامعه را به اما و اگرها کشیدن برای ایجاد ترس است پس مدیریت در تحریم ها باید بتواند تمام روزنه های ترس را که دشمن تزریق می کند ببندد و در عالی ترین وضعیت تبدیل به جسارت و شجاعت نماید. اتفاقاتی که در تحریم های همه جانبه امریکا علیه ایران در اواخر سال 96 و اوایل سال 97 رخ داد. باید از ایجاد رعب و وحشتی که توانست در حوزه اقتصادی و معیشتی مردم ایجاد نماید، دانست. ولی برای زدودن این ترس در زمان تحریم ها باید اقدامات ذیل را در دستور مدیریتی خود اعمال نماید :

دلایل ترس را در تحریم ها خوب بشناسد. این امر مستلزم آن است که به ماهیت مسئولیت خود بیندیشد و به نقش مدیریتی که باید در این عرصه حیاتی ایفا نماید فکر کند. اینجا است که با شناسایی علت ترس به راحتی می توان هر ترسی را کنار زده و از آن عبور نمود تا به مدیریت ریسک که لازم مدیریت در تحریم ها است، برسیم باید یاد گرفت چگونه ترس را متوقف کرد. بعد از شناسایی ترس در مدیریت تحریم ها، با برنامه های مدون می تواند در مقابله با تحریم ها موثر واقع گردد  فکر کرد و به راحتی ترس را متوقف نمود. ایجاد درک و بینش عمیق تر نسبت به ظرفیت های بالقوه و بالفعل خودی، تا کمتر تحت تأثیر توانمندی های دشمن ناشی از ترس قرار بگیرند.

علی اکبر فامیل کریمی