میزان تولید فرآورده های دامی و پروتئینی کشور (دام و طیور)
بخش دام و طيور حدود ۳۱ درصد از ارزشافزوده بخش كشاورزي و حدود 4.5 درصد از توليد ناخالص داخلي را به خود اختصاص داده است. ميزان توليد مواد پروتئيني (شامل گوشتقرمز، شير، گوشتمرغ، تخممرغ و عسل) از 2881 هزار تن در سال1353 به 11957,6 هزار تن در سال 1392 افزايش يافته است. متوسط نرخ رشد […]
3 آوریل 2017 10:08
بخش دام و طيور حدود ۳۱ درصد از ارزشافزوده بخش كشاورزي و حدود 4.5 درصد از توليد ناخالص داخلي را به خود اختصاص داده است. ميزان توليد مواد پروتئيني (شامل گوشتقرمز، شير، گوشتمرغ، تخممرغ و عسل) از 2881 هزار تن در سال1353 به 11957,6 هزار تن در سال 1392 افزايش يافته است. متوسط نرخ رشد ساليانه توليد اين فرآوردهها در طي دوره مورد بررسي 3,72 درصد ميباشد. سهم هر يك از اين فرآوردهها در توليدات سال 1353 به ترتيب گوشت قرمز 11,35درصد، شير 79,83 درصد، گوشتمرغ 3,82 درصد و تخممرغ 5 درصد بوده است. در حالي كه سهم اين فرآوردهها در توليدات سال 1392 به ترتيب گوشتقرمز 6,31 درصد، شير 69,14 درصد، گوشتمرغ 16,45 درصد، تخممرغ 7,47 درصد و عسل 0,62 درصد ميباشد. اين بدان معني است كه نقش گوشتقرمز در تأمين پروتئين كاهش و نقش گوشتمرغ و بخصوص تخممرغ افزايش داشته است.
گوشت قرمز
روند تولید گوشت قرمز (مشتمل بر گوشت گوساله، گوسفند، شتر، گاوميش، صرف نظر ا زگوشتشترمرغ) در کشور شاهد رشد دو برابری طی سالهای پس از انقلاب بوده است. به طوری که میزان تولید از 355 هزار تن در سال 1356 به 755 هزار تن در سال 1392 رسیده است. در سال 1392 استان فارس با تولید 8 درصد کل گوشت کشور رتبه نخست را در بین استانهای کشور داشته است.
شیــر
شیر و فرآوردههای آن از مهمترین اجزای تشکیلدهنده جیره غذایی انسان میباشندکه از لحاظ ارزش غذایی از کلسیم، فسفر، ویتامینهای مورد نیاز و پروتئین غنی هستند. از ابتدای دهه۷۰ با راهاندازی واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ در کشور نیاز کشور به واردات کالاهایی نظیر پنیرسفید و… برطرف گردید. پس از آن، افزایش سرمایهگذاری دولتهای وقت در زمینه افزایش حجم شیر یارانهدار خانوار، توزیع پنیر در شبکه کالا برگی و اجرای طرحهایی نظیر توزیع شیر در مدارس موجب رشدفرهنگ مصرف فرآوردههای لبنی گردید. درسالهای 1382 تا 1385 رشد قابل توجه کمی و کیفی در احداث واحدهای بزرگ تولیدی و افزایش تنوع تولید واحدها صورت گرفت و بهطورکلی فرهنگ مصرف لبنیات در کشور افزایش یافت. در این میان نقش شرکت سهامی صنایع شیر ایران «پگاه» با تبلیغات افزایشدهنده فرهنگ مصرف لبنیات بسیار پر رنگ بود. طوری که سرانه مصرف لبنیات در کشور در فاصله سالهای 1375 الی 1385 به میزان بیش از ۱۰ کیلوگرم افزایش یافت. سرانه مصرف شیر در سالهای ۹۰ و ۹۱،حدود ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرمبوده است و تولید از 7200 تن در سال 1388 به بیش از 8200 هزارتن در سال 92 رسیده است. بررسی تولید شیر در مدت پس از انقلاب نشان می دهد که میزان تولید شیر در سال 1392 نسبته به سال 1356 ، از رشدی معادل 317 درصدی برخوردار شده است.
گوشت مرغ
پرورش مرغ در کشور سابقه دیرینه دارد. در گذشته پرورش مرغ به منظور تولید تخم مرغ انجام می شده و مصرف گوشت مرغ بصورت امروز معمول نبوده است. اما پس از انقلاب با حمایت دولت و توسعه واحدهای گوشتی و تخم گذار، واحدهای پرورش مرغ مادر نیز توسعه یافت و با توسعه این صنعت ، الگوی جدیدی را از مصرف مواد پروتئینی در میان خانوارها نهادینه کرد. در حالي كه در سال ۱۳۶۹ مصرف سرانه گوشتقرمز حدود دو برابر مصرف سرانه گوشتمرغ بود، اما شرايط به گونهاي پيشرفت كه در سال ۱۳۷۹ اين معادله عوض شد و مصرف گوشتمرغ بر گوشتقرمز پيشي گرفت. مهمترين استانهاي توليدكننده گوشتمرغ به ترتيب مازندران، خراسان، فارس، اصفهان، آذربايجانشرقي، مركزي و تهران هستند كه حدود ۵۰ درصد توليد كشور را بر عهده دارند.
در حالي كه سرانه مصرف گوشتمرغ در جهان معادل ۱۲ كيلوگرم است، سرانه مصرف گوشت مرغ در ايران 24.8 کیلوگرم بوده و بیانگر این مطلب است كه از نظر توليد و سرانه مصرف، ايران جزء ده كشور اول دنيا و سرانه مصرف آن حدود دو برابر مصرف دنياست. در حال حاضر عمده خوراک دام و طیور کنجاله سویا وذرت میباشد که 90 درصد کنجاله سویا و 55 درص ذرت مورد نیاز وارداتی است، به طوری که حدود 78 درصد قیمت تمام شده تخممرغ و مرغ مربوط به خوراک است.
تــخـم مـرغ
ایران بزرگترین تولیدکننده مرغ در خاورمیانه است. ظرف پنج سال گذشته فعالیتهایی برای صادرات مرغ ایران صورت گرفته، منتهی رقیب قدرتمند منطقهای به نام ترکیه وجود دارد که حدود 250 هزار تن صادرات داشته است و ساختار صنعت طیور آن شبیه کشورهای پیشرفته در دنیاست.
ایران مقام پنجم قاره آسیا و مقام دهم جهان را در تولید تخممرغ در سال 2012 میلادي دارا بوده و بالاتر از ترکیه قرار گرفته است. به طورمتوسط سرانه مصرف تخممرغ در ایران در حال حاضر 11.4 کیلوگرم است که این رقم در کشورهای پیشرفته 24 کیلوگرم و متوسط جهانی آن 11 کیلوگرم است.
بیشترین میزان صادرات تخممرغ مربوط به سال 1391، با 45 هزار تن صادرات به مقصدهاي عراق، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و کویت بوده است. در نمودار زیر تولید تخم مرغ از 215 هزار تن در سال 1356 به 893 هزار تن در سال 1392 رسیده است که بیش از 4 برابر شده است و علاوه بر تامین نیاز داخلی در برخی مواقع صادرات نیز انجام می شود.
عسل از واردات تا صادرات
ایران قبل از انقلاب اسلامی از واردکنندگان عسل بود ولی در حال حاضر در تولید عسل رتبه 11 جهان را داشته و بیش از 2 درصد عسل تولیدی جهان مربوط به ایران است و مصرف سرانه ایران بیش از دو برابر متوسط مصرف جهانی است. بیش از 60 هزار نفر در صنعت زنبورداری فعالیت دارند. روند تولید عسل به صورت افزایشی با متوسط نرخ رشد سالیانه معادل 7.69 درصد میباشد و از 8 هزار تن در سال 1360 به بیش از 74 هزار تن رسیده که گویای 9 برابر شدن تولید این ماده غذایی در دوره بعد از انقلاب اسلامی است.
عملکرد تولید شیلات و آبزیان (صید و آبزی پروری)
ايران داراي سواحل حدود ۲۷۰۰ كيلومتر است و در داخل كشور نيز درياچهها و رودخانههاي بزرگ و كوچكي وجود دارد كه ميتوان با توجه به منابع ذخاير آبزي در اين آبها بهرهبرداري از آنها را استفاده و افزايش داد. تا سال 1358 روند صید از دریا به کندي رو به گسترش بود و آبزيپروري نیز جایگاهی در برنامههاي شیلات ایران نداشت (تنها چند مزرعه با تولیدي کمتر از 3000 تن). از سال 1357 تا 1370 روند صید از آبهاي شمال و جنوب کشور به شدت افزایش داشت.
در سال 1373 براي نخستین بار کاهش صید در جنوب (بیشترین سهم در تولید آبزیان کشور) اتفاق افتاد که هشداري به مسئولان و برنامهریزان کشور بود. این اتفاقی بود که در سال 1368 در صید جهانی رخداده بود و سازمان خواربار و کشاورزي ملل متحد این موضوع را در سال1370 به آگاهی کشورهاي جهان رسانیده بود. در سال 1358 مصرف آبزیان زیر یک کیلو گرم ( 800 گرم) بوده و این رقم در سال 1392 به 8.5 کیلوگرم رسیده است.
در بين كشورهاي منطقه از نظر آبزيپروري، ايران در جايگاه اول و تركيه در جايگاه دوم و از نظر صيد نيز تركيه در جايگاه اول و ايران در جايگاه دوم قرار گرفته است. جایگاه ایران از نظر صید در جهان رتبه چهل و یکم و در آبزيپروري رتبه بیست و چهارم میباشد. مصرف سرانه آبزیان نسبت به ابتدای انقلاب بیش از 8 برابر شده است و روند میزان صید و آبزیپروری رو به رشد بوده است به گونه ای که از 39 هزارتن در سال 1356 به 884 هزار تن در سال 1392 رسیده که بیش از 22 برابر شده است. نمودار زیر روند صید و آبزی پروری را از سال 1356 تا 1392 نشان می دهد و در دوره اول تا پایان جنگ بیشترین رشد و در دهه 90 بیشترین میزان صید و آبزی پروری به دست آمده است. میزان صید و آبزی پروری از 39 هزار تن در سال 1356 با رشد چشمگیری به 884 هزار تن در سال 1392 رسیده است که بیش از 22 برابر شده است و در امنیت غذایی سبد خانوار و تولید کالری سازنده است.
بر گرفته از گزارش مؤسسه مطالعات انرژی سبحان