کردها وجه‌المصالحه ترامپ با اردوغان
دلایل اقتصادی، سیاسی، نظامی، شخصیتی و امنیتی تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی موضوع این گزارش است.
16 اکتبر 2019 14:10
کردها ترامپ اردوغان
مقدمه
نیروهای نظامی آمریکا پنج سال پیش بدون درخواست دولت سوریه و نقض حاکمیت این کشور تحت لوای ائتلاف خود ساخته علیه داعش وارد شمال شرق سوریه شدند. دولت سوریه، نیروهای آمریکایی را اشغالگر اعلام کرد و همواره خواهان خروج این نیروها و دیگر نیروهایی که بدون مجوز در سوریه حضور دارند، شده بود. نیروهای آمریکایی با هدایت و همکاری نیروهای مسلح کرد و تعدادی عرب گروهی را با پرچم نیروها دمکراتیک سوریه (قسد) تشکیل دادند. این نیرو با همکاری آمریکا توانست نیروهای داعشی فعال در منطقه را سرکوب و بخش‌های از سرزمین‌های (کردی و عربی) سوریه را تحت اشغال خود درآورد.
دولت ترکیه از ابتدای امر نیروهای قسد را تروریست اعلام کرد و خواستار عدم همکاری آمریکا با آنها بود. ترامپ برای اولین‌بار خبر خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را در 27 آذر سال 1397 پس از تماس تلفنی با اردوعان اعلام کرد. این تصمیم ترامپ با واکنش منفی دولتمردان و سیاسیون آمریکایی مواجه شد و در نهایت به استعفای «جیمز متیس» وزیر دفاع وقت آمریکا و عقب نشینی ترامپ از عملیاتی کردن تصمیم خود ختم شد. دولتمردان ترکیه که از بدو ورود نیروهای آمریکایی به منطقه، خواستار ایجاد منطقه امن در شمال شرق سوریه شده بودند، همواره این موضوع را با اولویت بالا در دستور کار خویش و رایزنی با مقامات آمریکا قرار داده و پیگیری نمودند.
مقام‌های سیاسی و نظامی ترکیه و آمریکا پس از گفتگوهای نسبتا طولانی در ۱۶ مرداد 1398 اعلام کردند که در خصوص طرح ایجاد منطقه امن در شمال شرق سوریه به توافق رسیدند. دولت ترکیه مدعی است که هدف از این اقدام، ایجاد منطقه‌ای به عمق 35-30 کلیومتر و به طول 500 کیلومتر به منظور اسکان و بازگرداندن آوارگان سوری از ترکیه به این منطقه هستند.
با شکست داعش و وعده‌های انتخاباتی ترامپ مبنی بر خروج از سوریه روشن بود که ایالات متحده قرار نیست برای همیشه در کنار نیروهای قسد یا همان یگان‌های مدافع خلق کرد بماند. این نیروها، هدف از همکاری با آمریکا را در پس ذهن خود، زمینه‌ای برای ایجاد دولت مستقل یا حداقل خودگردان در سوریه تعریف کرده بودند. در حالیکه همکاری آمریکا با آنها موقتی، برای مقابله با داعش بود و انتظار واقع بینانه و درست هم همین بود. تصمیم ترامپ برای جابه‌جایی نیروهایش در شمال شرق سوریه از ابعاد مختلف قابل بررسی است. در این نوشتار نگارنده قصد دارد، تنها علل و دلایل اتخاذ چنین تصمیمی از سوی ترامپ مورد مداقه و بررسی قرار دهد. اقدام ترامپ می‌تواند دلایل اقتصادی، سیاسی، نظامی، شخصیتی و امنیتی داشته باشد. اهم این دلایل به شرح ذیل است:
کردها ترامپ اردوغان
- تقویت پایگاه مردمی
موضوع کاهش، جابه‌جایی یا خروج نیروهای نظامی آمریکا از منطقه غرب آسیا در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری 2016، توسط ترامپ بارها مطرح شد. سابقه ترامپ در حوزه مدیریت افکار عمومی دلالت بر موفقیت‌های او دارد. او فردی است که می‌تواند اقدامات کوچک خود را با بزرگنمایی به عنوان یک موفقیت بزرگ به مخاطبان خود بفروشد و پایگاه مردمی خود را ترمیم و استحکام بیشتری ببخشد. اینک ترامپ قادر است به پایگاه مردمی و رای دهندگان در داخل آمریکا اعلام نماید که تا حد ممکن به وعده خود عمل کرده است و ادامه جنگ با بقایای داعش را به ترکیه واگذار کرده است.
در حالیکه میزان نیروهایی که در شمال شرق سوریه جابه‌جا شده‌اند عدد بزرگی (30 نفر) نیست و این میزان از نیروها، در شرایط کنونی تغییری در سرنوشت و مناسبات کلی منطقه ایجاد نخواهد کرد. البته وزیر دفاع آمریکا مارک اسپر در مصاحبه‌ای عنوان نمود که ترامپ دستور خروج نیروهای نظامی آمریکایی (1000نفر) مستقر در شمال شرق سوریه داده است. وی در این مصاحبه مشخص نکرد، چه تعدادی از نیروهای مذکور و به چه شکلی منطقه ترک خواهند کرد[1].
- کاهش هزینه‌ها
ترامپ همواره اذعان می‌دارد که جنگ‌های آمریکا در غرب آسیا بیهوده بوده است و بیش از هفت میلیارد دلار برای این کشور هزینه داشته است. لذا او در تلاش است به هر نحو ممکن هزینه‌های حضور اجباری نیروهای نظامی آمریکا در منطقه را کاهش دهد و آن را صرف بازسازی زیرساخت‌های متروکه کشورخود در داخل نماید. ترامپ در این راستا در توئیت‌های خود می‌نویسد «نیروهای داعش و خانواده‌های آنها را ما نمی‌توانیم برای مدت طولانی در شمال شرق سوریه نگهداری کنیم. ما باید به کشورهای اروپایی، ایران، عراق، ترکیه، سوریه، روسیه و برخی کشورهای دیگر برای مراقبت از آنها اعتماد کنیم. اکنون ترکیه، اروپا، سوریه، ایران، عراق، روسیه و کردها باید برای سرنوشت 10000 داعشی زندانی که 2000 نفر از آنها متعلق به 50 کشور است فکری بکنند. ما هفت هزار مایل از آنها دور هستیم. داعش دشمن محلی ایران، روسیه و ترکیه است و آنها باید با آن مبارزه کنند. هر وقت داعش بخواهد به ما نزدیک شود، ما آنها را نابود می‌کنیم[2].»
رئیس جمهوری آمریکا همچنین در توئیت دیگری می‌نوسد،« آنها (اروپائیان) باز «نه» گفتند، طبق معمول فکر می‌کنند که آمریکا همیشه در امر ناتو، تجارت و هر چیزی، «ساده لوح» است. کردها در کنار ما جنگیدند، اما به آنها برای انجام این کار، مبالغ زیادی پول و تجهیزات دادیم». بر اساس توئیت‌های ترامپ می‌توان گفت از این به بعد هزینه نگهداری زندانیان داعشی و مبارزه با آن به طور کامل به عهده کشورهای نامبرده است وآمریکا می‌خواهد این چنین هزینه‌ای را پرداخت کند.
کردها ترامپ اردوغان
- جنگ قبیله‌ای
جنگ و درگیریهای نظامی در منطقه غرب آسیا در منظومه فکری و تحلیل رفتاری ترامپ امری محلی و قبیله‌ای است و ارتباطی به آمریکا ندارد. او در این خصوص طی پیامی توئیتری درباره جابجایی نیروهای نظامی آمریکا در شرق سوریه اعلام کرد: «وقت آن رسیده که ایالات متحده آمریکا از این‌گونه جنگ‌های بی‌پایان، مضحک و با منشا قبیله ای کنار بکشد. لذا زمان بازگرداندن سربازانمان به خانه فرا رسیده است». وی در توئیت دیگر عنوان می‌دارد، «ما در جایی جنگ خواهیم کرد که به نفعمان باشد، و تنها وقتی مبارزه می‌کنیم که برنده بشویم».
ترامپ همچنین معتقد است که تصمیم اخیر او درباره شمال شرق سوریه، اقدامی درست و در مسیر صحیح است، و در ادامه تاکید می‌کند که: « در سوریه بی طرف هستم و روابط خوبی با رئیس جمهور اردوغان دارم. چندین سال است که در سوریه هستیم، ماموریت در سوریه باید کوتاه مدت (30 روزه) می‌بود، باید زود خارج می‌شدیم. اما ما ماندیم و بیشتر و بیشتر در نبردی فرو رفتیم که پایانی بر آن متصور نبود». وی همچنین جنگ بین کردها و ترک‌ها نیز امری بی‌پایان تصیف می‌کند و می‌نویسد،« آنها (کردها) برای دهه‌ها با ترکیه جنگیده‌اند.»
- برنده شدن
ترامپ مدعی است که آمریکا باید در میدانی وارد نبرد شود که پیروز از آن خارج گردد. او این اصل مورد نظر خود را در توئیتی چنین بیان می‌کند،« وقتی وارد واشنگتن شدم، داعش بر این منطقه حکمرانی می‌کرد. ما بی‌درنگ ۱۰۰ درصد خلافت داعش را شکست دادیم و هزاران نیروی داعش که اکثرا از اروپا آمده بودند، بازداشت کردیم». علاوه بر این« ما هر کجا که به نفعمان باشد، می‌جنگیم و فقط برای پیروزی مبارزه می‌کنیم. ترکیه، اروپا، سوریه، ایران، عراق، روسیه و کردها اکنون باید اوضاع و آنچه که می‌خواهند با داعشی های بازداشت شده در همسایگی‌شان انجام دهند، ارزیابی نمایند. این کشورها همه از داعش متنفرند و سال ها با آن دشمن بوده‌اند».
- فشار بر جمهوریخواهان
جابجایی نیروهای نظامی آمریکا در شمال شرق سوریه با به جریان انداختن تحقیقات در خصوص استیضاح ترامپ از سوی دمکرات‌ها در مجلس نمایندگان همزمان شده است. این رویداد از منظر برخی از تحلیل موید این است که ترامپ از روند و چگونگی کنشگری جمهوریخواهان و عدم ممانعت آنها از این امر، خشمگین است[3]. لذا او تصمیم گرفت، بدون توجه به روند و اختلاف تیم مذاکره کننده آمریکایی با طرف ترک در خصوص تعیین حدود و ثغور منطقه امن مورد نظر ترکیه و نحوه عملیاتی شدن آن، طی تماس تلفنی با اردوغان مراتب موافقت خود با درخواست‌های طرف ترک اعلام نماید. ترامپ از اقدام اخیر می‌خواهد به عنوان یک برگ برنده علیه استیضاح در راستای اقناع افکار عمومی بهره‌برداری نماید.
کردها ترامپ اردوغان
- ارجحیت ترک‌ها بر کردها
رئیس جمهوری آمریکا در جمع مقامات ارشد نظامی در کاخ سفید، در جمع خبرنگاران و در سلسله توییت‌های خود در دفاع از دادن چراغ سبز به ترک‌ها برای تصرف مناطق در اختیار کردها به مجموعه‌ای از دلایل تاکید می‌کند، که برخی از موارد بیان شده بدین شرح است:« فراموش نکنید که ترکیه، عضو مهم ناتو است، و اردوغان به عنوان مهمان من در 22 آبان (۱۳ نوامبر) به آمریکا می‌آید. خوب، خیلی ها راحت فراموش می‌کنند که ترکیه، شریک تجاری بزرگ آمریکاست، در واقع آنها (ترکیه) قالب‌های فولادی جنگنده های اف – ۳۵ ما را می‌سازند. ترک‌ها در نجات جان‌های زیادی در استان ادلب و بازگرداندن کشیش اندرو[4] که سال‌های زیادی از دوره حبس‌اش مانده بود، به من کمک کردند.»
ترامپ در توییت دیگری اعلام می‌کند که،« شاید در مرحله خروج از سوریه باشیم، اما هرگز کردها را که مردمانی خاص و مبارزانی عالی هستند، رها نکرده‌ایم. همچنین روابط ما با ترکیه، بسیار خوب بوده است. ترکیه که از جمعیت بزرگ کرد برخوردار است و به خوبی به این امر واقف است. در حالی که ما تنها ۵۰ سرباز باقی مانده در آن بخش از سوریه را خارج کرده‌ایم. هر نوع جنگ غیرضروری یا غیراجباری برای برای اقتصاد و پول ناپایدار ترکیه، ویرانگر است. ما به کردها به لحاظ مالی و تسلیحاتی کمک می‌کنیم.»
کردها ترامپ اردوغان
- توافق با ترک‌ها
نمایندگان آمریکا و ترکیه بیش از دو ماه بود که در خصوص ایجاد یک منطقه امن در شمال شرقی سوریه، چگونگی ورود نیروهای نظامی ترک به منطقه و اداره زندانیان داعشی[5] مذاکره می‌کردند. طرفین مذاکره بر سر ایجاد منطقه مذکور به طور کلی به توافق رسیده بودند، ولی بر سر برخی از جزئیات، مانند عرض یا عمق منطقه مذکور و نحوه اداره آن اختلاف نظر داشتند. هدف مقامات ترکیه از منطقه مذکور برای اسکان و بازگرداندن سه و نیم میلیون پناهجوی سوری به داخل مرزهای کشور سوریه است. البته این منطقه در اصل، می‌تواند در حکم یک خط حائل بین کردهای سوریه با مناطق مرزی ترکیه نیز عمل کند.
باید اذعان نمود که ابعاد توافق ترامپ با اردوغان، حتی برای برخی از مقامات آمریکایی نیز روشن نیست[6]. از طرفی اردوغان از عملیات قریب الوقوع در شرق فرات خبر داد و اعلام کرد که در جریان این عملیات با نظامیان آمریکایی در سوریه رخ به رخ نخواهیم شد. جاناتان هافمن، سخنگوی پنتاگون نیز اعلام کرد که واشنگتن با در نظر داشت احتمال آغاز عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه تصمیم گرفته است، تا نیروهای خود را از این منطقه خارج نماید. البته او تاکید داشت که این جابجایی تاثیری بر حضور نظامی آمریکا در سوریه نخواهد داشت. وی همچنین افزود، به نظر مقامات پنتاگون « ایجاد منطقه امن در شمال سوریه، بهترین راه برای حفظ ثبات است. متأسفانه ترکیه تصمیم گرفت به طور یکجانبه عمل نماید. بنابراین ما نیروهای‌مان را از شمال سوریه که در مسیر احتمالی عملیات نظامی ترکیه قرار داشت، به دلایل و مسائل امنیتی خارج نموده‌ایم[7]. با این حال تغییری در حضور نظامی آمریکا در سوریه ایجاد نشده است.»
ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی خود و قبل از ورود به کاخ سفید برای همکاران روشن ساخته بود که دوران «سواری مجانی» از آمریکا به پایان رسیده است و دولت واشنگتن دیگر برای تامین منافع دیگران هزینه‌ایی پرداخت نخواهد کرد. قدر مسلم آن است که صرف نظر از هر دلیلی که ترامپ را به سمت خروج نظامیان این کشور از بخشی از شمال شرق سوریه سوق داد، این تحول از طرفی یک دستاورد بزرگ برای اردوغان در داخل و عرصه سیاست خارجی ترکیه است. از طرف دیگر، می تواند به عنوان یک عبرت تاریخی برای سران یگان‌های مدافع خلق کرد یا باصطلاح نیروهای دموکراتیک سوریه باشد که با بی‌اعتنایی تمام نسبت به واقعیت‌ها، معادلات ژئوپلتیکی و مناسبات کنشگران اصلی در منطقه به آمریکایی‌ها اعتماد و تکیه کرده بودند. مطالب پیشتر بیان شده از ترامپ برغم مخالفت مشاوران و هم حزبی‌های خود[8] و رفتار سیاسی او در مدت کمتر از سه سال گذشته به روشنی به همگان ثابت کرده است که برای او تنها منافع اقتصادی و درآمدزایی می‌تواند مبنای و متضمن هرگونه همکاری باشد. در این مورد خاص نیز بدیعی بود که سرنوشت و جان کردهای شمال شرق سوریه در نهایت بین او و اردوغان به عنوان وجه‌المصالحه قرار خواهد گرفت.
کردها ترامپ اردوغان
[1] . مصاحبه وی روز یکشنبه مورخ 21/7/1398با دو شبکه تلویزیونیCBSو FoxNews صورت گرفت.
[2] . ترامپ همچنین توئیت می‌کند که اروپا خواستار بازگشت آنها (داعشی‌های اروپایی) نیست، (کشورهای اروپایی) گفتند که آنها (نیروهای داعش) را در آمریکا نگه دارید! من گفتم «نه، ما به شما لطف بزرگی کردیم و هم اکنون از ما می خواهید آنها را با هزینه گزاف در زندان های آمریکا نگه داریم. آنها برای محاکمه از آن شما هستند.
[3] . جمعی از کیشش‌های«اوانجلیک» شکاف بین ترامپ وجمهوریخواهان با این اقدام ترامپ عمیق‌تر شد. هرچندجمهوریخواهان از استیضاح ترامپ حمایت نخواهندکرد. ولی اقدام اخیر ترامپ نشان داد که هیچ احترامی بین آنها وجود ندارد.
[4] . اندرو برانسون کشیش آمریکایی به اتهام ارتباط با کودتای نافرجام ۲۰۱۶ تقریبا دو سال در ترکیه زندانی بود.
[5] . بر اساس اخبار منتشره تاکنون حدود 800 نفر از اعضای خانواده‌های داعشی از زندان فرار کرده اند. البته دو زندانی مهم داعشی توسط نیروهای نظامی آمریکا قبل از حمله ترکیه به ایالات متحده منتقل شده بودند.
[6] . در این شرایط، خبر امضای قرارداد خرید سامانه پاتریوت آمریکا و ترکیه نیز مخابره شده است.
[7] . ترامپ در پیام توئیتی خود اردوغان را تهدیدکرد اگر بیش از 30 کلیومتر در عمق شمال شرق سوریه پیشروی کند با تحریم شدید اقتصادی روبرو خواهد شد.
[8] .Jack Kean ژنرال چهار ستاره بازشسته و مشاور ترامپ، می‌گوید: ترامپ مرتکب اشتباه راهبردی شد که اجازه داد اردوغان یک منطقه امن ایجاد کند. سناتور جمهوریخواه لیندسی گرام اقدام ترامپ را بزرگترین اشتباه ریاست جمهوری او اعلام کرد. لیز چنی نماینده جمهوریخوا به همراه گرام پیشنویس تحریم ترکیه ارائه کردند.