راهبرد ملی -|- nationalstrategyنگاهی به عملکرد بخش کشاورزی در کشور - راهبرد ملی -|- nationalstrategy

در اصل دوم قانون اساسي جمهوري اسلامي یکی از اهداف تأمين خودكفايي در علوم و فنون و صنعت و كشاورزي و امور نظامي و در بند 9 اصل 43  بر افزایش‏ تولیدات‏ کشاورزی‏، دامی‏ و صنعتی تأکید شده است‏. در این فصل عملکرد تولیدات بخش کشاورزی، دامی و شیلات و آبزیان بعد از انقلاب اسلامی طی سال های 1357-1392 به عنوان یکی از مهم ترین بخش های اقتصاد کشور  تحلیل و بررسی می‌شود.

تحلیل کلی بخش کشاورزی، دام و طیور

بخش کشاورزی از مهمترین و استراتژیک‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است که امنیت غذایی جامعه به آن وابسته می‌باشد. حدود 37 میلیون هکتار اراضی مناسب کشاورزی در کشور وجود دارد که در حال حاضر 18.5 میلیون هکتار آن در چرخه تولید محصولات بخش کشاورزی قرار دارد.

در بخش کشاورزی و دامداری، طبق آمار رسمی دولت در سال ۱۳۵۶، فقط توانایی تأمین موادغذایی کشور برای ۳۳ روز در سال وجود داشت و باقی مواد غذایی را بایستی از خارج وارد می‌شد. برای مثال مرغ از فرانسه، تخم‌مرغ از اسرائیل، سیب از لبنان، پنیر از دانمارک و …وارد کشور می‌شد. بعد از انقلاب اسلامی، علی رغم افزایش جمعیت و دیگر مشکلات موجود در بخش کشاورزی مانند کم آبی و خشکسالی‌های متعدد، کشور موفق به دستیابی خودکفایی در برخی محصولات کشاورزی شده است. به گونه ای که تولیدات محصولات اساسی و استراتژیک روندی افزایشی داشته و در سال های 82 تا 84 در گندم به خودکفایی رسید. علاوه بر این، براساس گزارش سازمان خواروبار کشاورزی سازمان ملل متحد،- فائو- ایران در سال ۲۰۰۴ رتبه نخست صادرات کشاورزی را در میان کشورهای خاورمیانه کسب کرده است. وجود 122 میلیون واحد دامی در کشور و بیش از 12 هزار واحد پرورشی طیور صنعتی (گوشتی و تخم گذار) و امکان تولید و صید آبزیان در حدود 764 هزارتن از ظرفیت‌های مهم این بخش است که پس از انقلاب چنین رشد و پیشرفتی در بخش کشاورزی به دست آمده است.

همچنین، براساس آمارهاي سازمان خواربار جهاني فائو، کشاورزي ايران از نظر تنوع توليد محصولات باغي بعد از چين و ايالات‌متحده آمريکا بطور مشترک با ترکيه در رتبه سوم جهان است و در توليد 22 محصول کشاورزي جز پنج کشور اول دنياست. پسته، انواع توت، خرما، گردو، خربزه و گرمک، زردآلو، گيلاس، گوجه‌فرنگي و هندوانه از جمله محصولات صادراتي ايران است.

در حال حاضر بخش کشاورزی بیش از 13 درصد تولید ناخالص داخلی، 25 درصد ارزش صادرات غیرنفتی، 20 درصد اشتغال و تأمین نزدیک به 93 درصد نیازهای غذایی جامعه و تولید مواداولیه بسیاری از صنایع دیگر را بر عهده دارد. حدود 97 درصد تولیدات کشاورزی توسط بخش غیردولتی انجام می‌شود و وجود سهم یک پنجم اشتغال کشور در این بخش، نشان از اهمیت آن دارد. در ادامه بخش‌های مهم کشاورزی، دام و طیور و آبزیان تحلیل می‌گردد.

عملکرد میزان تولید محصولات زراعی و باغی

عملکرد تولید محصولات زراعی 

با بررسي ميزان توليد محصولات زراعي كشور (غلات، حبوبات، محصولات صنعتي، سبزيجات، محصولات جاليزي، نباتات علوفه‌اي) طي سالهاي 57 لغايت 92 ملاحظه مي‌شود كه متوسط ميزان توليد كل محصولات زراعي طي دوره 36 ساله 45,81 ميليون تن مي‌باشد. ميزان توليد محصولات زراعي از 13,31 ميليون تن در سال 57 با متوسط نرخ رشد سالانه 4,77 درصد به 68,07 ميليون تن در سال 92 رسيده و متوسط نرخ رشد سالانه ميزان توليد محصولات زراعي آبي 3,94 درصد و ديم 0,96 درصد مي‌باشد. در بررسي 36 ساله، كمترين ميزان توليد محصولات زراعي مربوط به سال 57 با حدود 13,31 ميليون تن مي‌باشد. با بررسي عملكرد كل محصولات زراعي كشور طي سالهاي 57 لغايت 92 ملاحظه مي‌شود كه بيشترين عملكرد محصولات زراعي آبي به ترتيب مربوط به سال‌هاي 89 با 9910 كيلوگرم در هكتار، 92 با 9827 كيلوگرم در هكتار و 86 با 9684 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد و كمترين عملكرد محصولات زراعي آبي مربوط به سال 60 با 4221 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد.

بيشترين عملكرد محصولات زراعي ديم مربوط به سال‌هاي 89 با 1322 كيلوگرم در هكتار، 77 با 1253 كيلوگرم در هكتار و 86 با حدود 1251 كيلوگرم در هكتارمي‌باشد و كمترين عملكرد محصولات زراعي ديم در سال 68 با 518 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد. در نمودار زیر روند تولید محصولات زراعی مشخص گردیده است و کاهش تولید در سالهای 1380 و 1388  ناشی از خشکسالی بوده است.

تولید محصولات باغی صادرات محور

استعدادهایی که در تولید محصولات باغی وجود دارد ایران را جزء 10 کشور تولیدکننده 13 محصول عمده باغبانی جهان (زعفران، پسته، خرما، انگور، کشمش، سیب، زردآلو، پرتقال، انواع لیمو، گریپ فرود، انواع نارنگی، بادام، فندق و گردو) قرار می‌دهد. به طوری که در حال حاضر 94 درصد تولید جهانی زعفران، 60 درصد تولید جهانی پسته، 19درصد تولید جهانی خرما، 12 درصد تولید جهانی گردو، 8.5 درصد تولید جهانی کشمش و زردآلو و 8 درصد تولید جهانی انواع لیمو در ایران به عمل می‌آید. اهمیت محصولات باغی از جهت صادرات و ارزبری و تأمین نیاز داخلی است.

میزان تولید محصولات باغی از 3000 هزار تن در سال زراعی 56-57 به بیش از 15950 هزار تن در سال زراعی 91-92 رسیده که بیش از 5 برابر شده است. صادرات محصولات کشاورزي در سال‌هاي تحريم با مشکلات متعددي مواجه بود. مشکلاتي مثل عدم‌امکان گشايش ال.سي، جا‌به‌جايي پول و حمل‌و نقل که محصولات کشاورزي را در خاک ايران زمين‌گير کرد و باعث فروش اجباري مازاد توليد در بازارهاي داخلي شد. کشورهاي هدف صادراتي ايران در شرايط تحريم با مانع‌تراشي، صادرات را براي بازرگانان ايراني سخت‌ترکردند که اين مسئله، دامن صادارت محصولات کشاورزي را هم گرفت با این وجود رشد کشاورزی کشور متوقف نداشته و در جداول آماری زیر آمده است.

روند محصولات زراعی و باغی در دوره‌های چهارگانه علیرغم بروز خشکسالی در برخی مناطق از کشور و تحریم‌های مختلف تجاری و مالی دارای رشد مثبت بوده است. بخشی از این رشد به دلیل استفاده از ظرفیت‌های بلااستفاده، افزایش راندمان آبیاری و استفاده از سرمایه گذاری های انجام شده در برنامه آب و خاک و پراکنش مناسب و بارندگیها و بخش دیگر حاصل اجرای عملیات طرحهای افزایش تولید محصولات و اجرای برخی از سیاست های حمایتی در این دوره بوده است.

روند تولید دو محصول  باغی صادراتی
در ادامه عملکرد دو محصول مهم باغی یعنی پسته و خرما بررسی شده است.

پسته
محصول پسته از نظر اقتصادی بسیار با اهمیت است، بطوری که از آن به عنوان طلای سبز یاد می‌شود و در بین محصولات باغبانی، به عنوان یک محصول استراتژیک، جایگاه ویژه‌ای دارد. کشاورزی ایران در جهان با محصول پسته شناخته شده، و این محصول از قدیم جزء اقلام صادراتی و از مهمترین کالاهای صادرات غیرنفتی ایران است. مصرف سالیانه پسته برای هر خانواده ایرانی حدود ۲ کیلو گرم است.

فرآورده‌های فرعی پسته، شامل چوب فشرده (نئوپان )، سقز، کود آلی، خوراک دام و مربا می‌باشند و از مغز پسته نیز، ضمن استفاده در تنقلات، در تهیة انواع شیرینی و شکلات استفاده می‌شود. در فاصله سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ میلادی، ایالات متحده آمریکا، ایران، ترکیه، سوریه و اتحادیه اروپا، پنج تولید‌کننده اصلی پسته در جهان بوده‌اند. سطح زیر کشت پسته کشور در حدود 440 هزار هکتار  که 88 درصد آن درختان بارور و بقیه آن نهال بوده است. استان کرمان با بیش 70 درصد سطح بارور مقام اول را داراست و پس از آن دو استان یزد و خراسان رضوی قرار دارد. استان کرمان و شهرستان رفسنجان، مراکز اصلی تولید پسته در ایران به‌شمار می‌آیند و ۸۰ درصد پسته تولیدشده در ایران، از این منطقه به‌دست می‌آید. اثرات ناشی از وقوع انقلاب و جنگ تحمیلی، به همراه نوسانات شدید درآمد نفتی و مشکلات سیاسی‌، صادرات پسته را دچار افت و خیزهای شدیدی کرد.

مشاهدة مواردی از سم آفلاتوکسین در پستة صادراتی ایران، بیشترین ضربه را بر بازار صادراتی پستة کشور، وارد کرده ‌است. عدم‌توجه به اصول بازاریابی و بهداشتی و صدور پسته به صورت فله‌ای، ازضعف‌های عمدة صادراتی کشور است که سبب سودجویی کشورهایی چون امارات متحدة عربی و آلمان شده است به طوری که آنها، پستة ایران را در بسته‌بندی‌های مناسب، مجددا ًبه سایر کشورها صادر ‌می‌کنند.

همان‌طور که در نمودار مشخص است در حالی که در اواسط دهه ۸۰ شمسی، تولید پسته ایران بالغ بر ۲۵۰ هزار تن بوده است، این میزان در ابتدای دهه ۹۰ شمسی، به ۱۵۰ هزار تن کاهش یافته است. خشکسالی‌های پی‌درپی و عدم‌برنامه‌ریزی برای تامین آب مورد نیاز باغ‌های پسته و نیز قوانین و مقررات دست و پاگیر صادراتی باعث شده که میزان صادرات پسته ایران، افت چشمگیری را در سال‌های اخیر تجربه کند و در همین زمان، با افزایش تولید پسته در ایالت کالیفرنیای آمریکا، این کشور در حال تبدیل شدن به اولین صادرکننده این محصول در سطح جهان شده است. میزان تولید پسته از 27 هزارتن در سال 1356 به 170 هزار تن در سال 1392 رسیده که بیش از 6 برابر شده است؛ تنها ۱۰ درصد از این محصول مصرف داخلی دارد و ۹۰ درصد دیگر صادراتی است.

خرما

خرما دومین محصول باغی کشور است که تولید آن سالیانه به یک میلیون تن می‌رسد. ارزآوری، ایجاد اشتغال مولد به طور مستقیم و غیرمستقیم در صنایع جانبی، تأمین امنیت غذایی، حفظ و پایداری محیط زیست و تقویت رقابت پذیری کشور در بازارهای جهانی و … از جمله ثمرات متعدد ناشی از تولید و صادرات خرماست. ایران دومین تولید کننده خرما در جهان و دارای بیشترین نوع خرما است. کاهش میزان تولید این محصول بدلیل عواملی چون خشکسالی‌های متعدد و رشد گرد‌ و خاک در مناطق غربی و جنوبی کشور و بروز خشکی‌دگی خوشه‌های خرما می‌باشد.

در حال حاضر خرما در 15 استان کشور کشت و پرورش داده می شود. بالاترین سطح زیرکشت مربوط به استان سیستان و بلوچستان، خوزستان و بوشهر است. در سال‌های 85 و 87 به دلیل خشکسالی، پدیده گرد و خاک و هجوم انواع آفات به نخلستان‌ها کاهش خرما رخ داد.

تولید محصولات اساسی و استراتژیک کشاورزی

از اهداف اقتصادی مهم هر کشور رسیدن به امنیت غذایی و خودکفایی در محصولات اساسی کشاورزی است. عملکرد ایجابی در محصولاتی مانند گندم و جو، ذرت دانه ای، شلتوک، قند و شکر تولیدی از نیشکر و چغندرقند روبه رشد و مثبت بوده و در این بخش عملکرد هرکدام به صورت تفصیلی بررسی می شوند. گندم، جو و برنج بیشترین سطح زیرکشت را دارا هستند؛ برنج بعد از گندم مهمترين منبع تامين‌كننده غذاي كشور ما است.

گندم  و جو

تولید گندم در سال ۱۳۵۶، ۱/۵ میلیون تن بوده و ایران سال‌ها از بزرگترین واردکننده‌های گندم در دنیا محسوب می‌شد در سال ۸۳ با تولید بیش از ۱۴ میلیون تن -بعد از چهل سال- توانست به خودکفایی در این محصول استراتژیک دستیابد. در دنیا جو پس از گندم، برنج و ذرت چهارمین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده و در ایران پس از گندم بیشترین سطح زیر کشت را دارد.

دانه جو به عنوان يك غله ارزان براي تغذيه دام مي‌تواند نقش بسزائي در تأمين اين پروتئين داشته باشد. طبق گزارش فائو، در جهان سالانه 85 میلیون تن پروتئین مصرف می‌شود که حدود 40 میلیون آن از غلات بخصوص گندم تأمین می‌شود. 100 گرم نان در بدن انسان 260 کالری تولید می‌کند که برابر با 70 گرم بیسکویت، 70 گرم برنج خام، 70 گرم خمیرخام و 350 گرم سیبزمینی می‌باشد. با بررسي روند ميزان توليد هر يك از غلات به ميزان توليد كل غلات كشور طي سال‌هاي 57 لغايت 92 ملاحظه مي‌شود كه به طور متوسط سهم ميزان توليد گندم 62,95 درصد، جو 18,2 درصد، شلتوك 13,98 درصد و دانه‌هاي ذرت 6,02 درصد از كل ميزان توليد غلات مي‌باشد. با بررسي سطح برداشت گندم كشور طي سال‌هاي 57 لغايت 92 ملاحظه مي‌شود كه متوسط سطح برداشت گندم طي دوره 36 ساله 6,19 ميليون هكتار مي‌باشد. سطح برداشت گندم از 4,68 ميليون هكتار در سال 57 با متوسط نرخ رشد سالانه 0,9 درصد به 6,4 ميليون هكتار در سال 92 رسيده و متوسط نرخ رشد سالانه سطح برداشت گندم آبي 0,94 درصد و ديم  0,36 درصد مي‌باشد.

در بررسي 36 ساله گندم كمترين سطح برداشت مربوط به سال 57 كه حدود 4,68 ميليون هكتار مي‌باشد. با بررسي ميزان توليد گندم كشور طي سال‌هاي 57 لغايت 92 ملاحظه مي‌شود كه متوسط ميزان توليد گندم طي دوره 36 ساله 9,25 ميليون تن مي‌باشد. ميزان توليد گندم از 3,79 ميليون تن در سال 57 با متوسط نرخ رشد سالانه 2,6 درصد به 9,3 ميليون تن در سال 92 رسيده و متوسط نرخ رشد سالانه ميزان توليد گندم آبي 2,39 درصد و ديم 0,28 درصد مي‌باشد. در این بررسي كمترين ميزان توليد مربوط به سال 59 كه حدود 3,73 ميليون تن مي‌باشد و بیشترین تولید بیش از 14 میلیون تن در سال‌های 1383 و 1384 بوده است که موجب خودکفایی کشور در گندم شده بود.

علاوه بر این، با بررسي سطح برداشت جو كشور طي سال‌هاي 57 لغايت 92 ملاحظه‌ مي‌شود كه متوسط سطح برداشت جو طي دوره 36 ساله 1793,12 هزار هكتار، آبي 688,81 هزار هكتار و ديم 1129,74 هزار هكتار مي‌ باشد. سطح برداشت جو از 1,41 ميليون هكتار در سال 57 با متوسط نرخ رشد سالانه 0,42 درصد به 1,64 – ميليون هكتار در سال 92 رسيده است. با بررسي ميزان توليد جو كشور طي سالهاي 57 لغايت 92 ملاحظه مي‌شود كه متوسط ميزان توليد جو طي دوره 36 ساله 2558,32 هزار تن مي‌باشد. ميزان توليد جو از 1,13 ميليون تن در سال 57 با متوسط نرخ رشد سالانه 2,63 درصد به 2,81 ميليون تن در سال 92 رسيده است.

این بررسی نشان می‌دهد كه بيشترين عملكرد جو آبي به ترتيب مربوط به سال‌هاي 89 با 3304 كيلوگرم در هكتار، 83 با 3239 كيلوگرم در هكتار و 82 با 3229 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد و كمترين عملكرد جو آبي مربوط به سال 60 با 1693 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد. بيشترين عملكرد جو ديم به ترتيب مربوط به سال‌هاي 89 با 1237 كيلوگرم در هكتار، 86 با 1165 كيلوگرم در هكتار و 74 با 1067 كيلوگرم در هكتار و كمترين عملكرد جو ديم مربوط به سال 68 با 482 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد.

در نمودار زیر روند تولید جو از یک میلیون و 100 هزار تن در سال 1356 به بیش از دو میلیون و 800 هزار تن در سال 1392 رسیده است که هنوز جوابگوی نیاز داخلی نیست و باید سطح زیر کشت و عملکرد در هکتار افزایش یابد.

ذرت دانه‌ای

ذرت نقش بسزایی در تأمین خوراک دام و طیور کشور دارد. به همین دلیل، محققان و مسئولین بخش کشاورزی همواره در جستجوی یافتن راهکارهایی برای افزایش عملکرد، تولید و بهبود کیفیت این محصول بوده‌اند. از اهداف مهم وزارت جهادکشاورزی در قالب طرح افزایش تولید ذرت دانه‌ای، افزایش تولید، جهت رسیدن به خودکفایی و تأمین نیاز داخلی است. در این راستا دو راه حل کلی پیگیری می‌شود که شامل افزایش سطح زیرکشت و افزایش عملکرد در واحد سطح می‌باشند. محدودیت منابع خاکی و آبی، مهمترین عامل محدودکننده در افزایش سطح زیر کشت ذرت بوده است. تغییر کاربری اراضی، تحولات بازار، فنآوری تولید و به‌کارگیری روش‌های نوین همراه با طرح‌های افزایش تولید ذرت‌دانه‌ای کشور همگی موجب تغییر و افزایش سطح زیر کشت ذرت در سالهای اخیر بوده‌اند.

ذرت در گذشته به عنوان یک محصول فرعی به حساب می‌آمد و نیاز اندک داخلی نیز از طریق واردات تأمین می‌شد. با اجرای برنامه‌های افزایش تولید ذرت به منظور خودکفایی در تولید آن و تأمین نهاده دام و طیور، سطح زیر کشت آن خیلی سریع افزایش یافت.

با توجه به سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام شده در صنعت مرغداری و رشد جمعیت کشور که به دنبال خود رشد فزاینده تقاضا برای گوشت و در نتیجه رشد سریع تقاضا را برای ذرت دانه‌ای در پی داشته‌ است و در حال حاضر میزان تولید ذرت‌دانه‌ای در کشور تکاپوی تأمین این نیازهای داخلی را ندارد. تولید ذرت در ایران با تولید 20 هزارتن در سال 1351 به تولید 200 هزار تن در سال 1371 رسیده است. در دهه 70، سطح کشت ذرت‌دانه‌ای‌ در کشور از 45 هزار هکتار با تولید 200 هزار تن و عملکرد 4/4 تن در هکتار به بیش از 180 هزار هکتار با تولید بیش از 1/1 میلیون تن و عملکرد 6.2 تن در هکتار رسیده است.

سطح کشت ذرت‌دانه‌ای از حدود 172 هزار هکتار و تولید 1.064 میلیون تن در سال 1380،به بیش از 300 هزار هکتار و تولید 2.4 میلیون تن در سال 1386 افزایش نشان می‌دهد. وقوع خشکسالی‌ها باعث گردیده است تا در سال‌های 1387و 1388 به ترتیب سطح کشت به حدود 243 هزار هکتار با تولید 1.78 میلیون تن و 226 هزار هکتار با تولید حدود 1.643 میلیون تن کاهش یابد.

شلتوك

با بررسي سطح برداشت شلتوك كشور طي سال‌هاي 57 لغايت 92 ملاحظه مي‌شود كه متوسط سطح برداشت شلتوك طي دوره 36 ساله 523,96 هزار هكتار مي‌باشد. سطح برداشت شلتوك از 300 هزار هكتار در سال 57 با متوسط نرخ رشد سالانه 1,83 درصد به 565 هزار هكتار در سال 92 رسيده است. میزان تولید شلتوک برنج در سال ۱۳۵۶، معادل ۱/۱ میلیون تن بود. این رقم در سال 1392 به میلیون تن افزایش یافته است. بر طبق این بررسي، كمترين سطح برداشت مربوط به سال 59 كه حدود 165 هزار هكتار مي‌باشد. با بررسي ميزان توليد شلتوك كشور طي سالهاي 57 لغايت 92 ملاحظه مي‌شودكه متوسط ميزان توليد شلتوك طي دوره 36 ساله 2042,01 هزار تن مي‌باشد. ميزان توليد شلتوك از 741 هزار تن در سال 57 با متوسط نرخ رشد سالانه 3,48 درصد به 2,45 ميليون تن در سال 92 رسيده است. براساس این بررسی، كمترين ميزان توليد مربوط به سال 59 كه حدود 501 هزار تن مي‌باشد. علاوه بر این، بررسی 36 ساله عملکرد شلتوک طی سال‌های 1392-1357 نشان می‌دهد که بيشترين عملكرد شلتوك به ترتيب مربوط به سال‌هاي 82 با 4764 كيلوگرم در هكتار، 81 با 4724 كيلوگرم در هكتار و 77 با 4505 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد.

قند و شکر (تولیدی از نیشکر و چغندرقند)

صنعت قند و شکر از جمله صنایعی است که بیشترین ارتباط را با حلقه‌های پیشین و پسین در زنجیره تولید اقتصاد ملی دارد. مهمترین بخش‌های تامین‌کننده ورودی‌های صنعت قند و شکر بخش کشاورزی (مواداولیه چغندرقند، نیشکر)، بخش صنعت (تجهیزات سرمایه‌ای)، بخش نفت (تامین انرژی)، حمل‌و‌نقل و بارزگانی (خدمات حمل) می‌باشند.

مصرف‌کنندگان اصلی قند و شکر در کشور خانوارها، کارخانجات شیرینی، کیک و شکلات، کارخانجات نوشابه‌ها و نوشیدنی‌ها، کارخانجات داروسازی، صنوف شیرینی‌پزیها و مصارف دام و طیور هستند که مهمترین آنها را خانوارها و کارخانجات تشکیل می‌دهند. مهمترین گام در تولید قند و شکر تأمین نهاده‌های اولیه آن یعنی چغندرقند و نیشکر است و از این جهت صنعت قند و شکر وابستگی شدید به بخش کشاورزی دارد. تولیدکننده‌های عمده شکر در جهان عبارتند از برزیل، هند، چین، تایلند و آمریکا هستند که از میان آنها برزیل و هند روی هم حدود 40 درصد شکر جهان را تولید می‌کنند.

در آغاز دهه 80 تعرفه واردات شكر خام 100 درصد و تعرفه واردات شكر سفيد 150 درصد تعيين شده بود كه اين سياست حمايتي انگيزه كاشت چغندرقند و توليد شكر در داخل كشور را افزايش داد و به تبع آن بالاترين ميزان توليد شكر در كشور طي 38 سال گذشته رقم خورد، ميزان توليد شكر در سال 85 به يك ميليون و 258 هزار تن رسيد واين در حالي بود كه در سال 79، حدود 700 هزار تن شكر در داخل توليد شده بود در سال 1392 نیز به بیش از یک میلیون و 110 هزار تن رسید.

 زعفران

زعفران به عنوان گرانترین محصول کشاورزی و دارویی جهان جایگاه ویژه‌ای در بین محصولات صادراتی ایران دارد. در حال حاضر ایران بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران در جهان است و بیش از 90 درصد تولید جهانی این محصول گرانبها به ایران اختصاص دارد. محورهای فرآیند صنعت زعفران ایران شامل کشت و زراعت زعفران، برداشت و فرآوری، کنترل کیفیت بسته‌بندی و تجارت و بازاریابی زعفران است.

کاربردهای فراوان و گسترده زعفران، خواص ویژه این داروی باارزش، نقش خاص آن در زندگی کشاورزان استان‌های خراسان و فارس و همچنین ارزش افزوده‌ی بالای آن، لزوم توجه ویژه به مسائل تولید، صادرات و بازاریابی زعفران را بیش از پیش روشن می‌نماید. تولید و تجارت جهانی این محصول همواره در دست ایرانیان بوده است، ‌اکنون نیز استان خراسان بیشترین و مرغوبترین زعفران جهانی را تولید می‌کند، کنترل کیفیت با تجهیزات مدرن زعفران، غربالگری از لحاظ مبارزه با هر نوع تقلب، شناسایی و برخورد شدید با متخلفان و سورتینک، مرتب‌سازی و بسته‌بندی و بازاریابی می‌تواند نقش مهمی در تحکیم جایگاه صادراتی این محصول با ارزش ایفا نماید.

سودمندی صنعت زعفران ایران متکی به صادرات و ارزش‌افزوده شده بالای جهانی آن است که رونق و شکوفایی این صنعت را باعث می‌شود. حفظ موقعیت و جایگاه زعفران ایران در جهان با تعامل منطقی و استراتژیکی دولت و اتحادیه‌های صنفی صنعت زعفران امکانپذیر می‌گردد که هر دو در سرنوشت این صنعت دارای نقش خطیر می‌باشند. تولید زعفران پس از انقلاب شاهد رشد چشمگیری بوده به طوری که میزان تولید آن از 21.5 تن در سال 1356 به 311 تن در سال 1392 رسیده است. و در طی این سالها همواره روند صعودی خود را حفظ کرده است.

برگرفته از گزارش مؤسسۀ مطالعات انرژی سبحان