انتخابات، نماد مشارکت و ابعاد آن
مشارکت انتخاباتی به عنوان جلوهای از مشارکت عمومی، تجربهای است که با برگزاری سی انتخابات، با حضور مردم در پای صندوقهای رای، به خود عینیت بخشیده است. اینک در آستانه برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و پنجمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا، باردیگر اهمیت مشارکت عمومی در صحنه انتخابات با توجه به شرایط داخلی، منطقهای و بینالمللی، دو چندان شده و حضورحداکثری مردم، بیگانگان را از دستاندازی به نظام، مایوس می سازد
30 آوریل 2017 10:44
مقدمه
با گذشت 38 سال از عمر انقلاب اسلامی و با توجه به دشمنیهای بیگانگان که از هیچ ابزاری برای مقابله با انقلاب دریغ نداشتهاند و برای از بین بردن آرمانها و ارزشهای حاکم بر این جامعه، همه تلاش خود را بهکار گرفتهاند. با همهی دشمنیهای استکباری رمز ماندگاری، اقتدار و سربلندی این نظام مدیون حضور، مشارکت عمومی و همبستگی ملی است. زیرا تکیهگاه اصلی نظام به آرای مردم است و حضور مردم در انتخابات یکی از مظاهر اقتدار ملی است. مشارکت انتخاباتی به عنوان جلوهای از مشارکت عمومی، تجربهای است که با برگزاری سی انتخابات، با حضور مردم در پای صندوقهای رای، به خود عینیت بخشیده است. اینک در آستانه برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و پنجمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا، باردیگر اهمیت مشارکت عمومی در صحنه انتخابات با توجه به شرایط داخلی، منطقهای و بینالمللی، دو چندان شده است. پس حضور حداکثری مردم، بیگانگان را از دستاندازی به نظام، مایوس و تیر تلاششان را به سنگ خواهد زد .
گفتنی است در تمامی انتخابات گذشته، به ویژه انتخابات ریاست جمهوری، جمهوری اسلامی ایران در هماوردی مستمر با دشمنان ، نظام مردمسالاری دینی را مبتنی بر آرای مردم به رخ جهانیان کشیده است و باید در حوزههای مختلف مراقبت شود این مشارکت و حضور هر روز گستردهتر و نهادینه گردد.
تعریف مشارکت
مشارکت ؛ نوعی احساس همبستگی و تعلق و تلاش دسته جمعی میان افراد جامعه برای رسیدن به نظام عادلانه اجتماعی یا درگیرشدن ذهنی و عاطفی فرد در گروهی که او را برمیانگیزاند تا برای دستیابی به هدف گروه و پذیرش مسئولیت حرکت کند. بر پایه این تعریف 1- درگیرشدن، 2- یاریدادن و 3- مسئولیتپذیری، سه ویژگی مهم مشارکت است. مشارکت به معنی بهکار گرفتن منابع شخصی برای سهیم شدن در اقدام جمعی است. مشارکت عملی جمعی، آگاهانه و داوطلبانه است که در بردارنده دخالت شهروندان در امور عمومی و در سطوح مختلف تصمیمگیری های اداری و سیاسی و نیز انداختن رأی به صندوق است تا با کمک مستقیم شهروندان ارضای نیازهای اجتماعی و همچنین دخالت مردم در کارکرد سازمان هایی است که حیات کاریشان به آن بستگی دارد، محقق شود. اصلیترین اندیشه زیرساخت مشارکت، پذیرش حضور مردم است و هدف از آن، همفکری، همکاری افراد در راستای بهبودسازی کمی و کیفی زیست جمعی در تمامی زمینههای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است. مشارکت فراگردی است که از راه آن مردم به دگرگونی دست مییابند و دگرگونی را در خود پدید میآورند.
گونهشناسی مشارکت
مشارکت به گونههایی چون مشارکت سیاسی، اجتماعی، و… تقسیم میشود.
مشارکت سیاسی: «فعالیت شهروندان برای اثرگذاری بر فرایند تصمیم گیری سیاسی دولت یا تلاشهایی که با هدف اثرگذاری برجامعه صورت میگیرد»
مشارکت اجتماعی: مشارکت اجتماعی دلالت بر گسترش روابط بین گروهی در قالب انجمنهای داوطلبانه، باشگاهها، اتحادیهها و گروههایی دارد که معمولاً خصلتی محلّی و غیر دولتی دارند و در قالب سیاستهای اجتماعی، مشارکت و درگیر ساختن مردم در فرایندهای اجتماعی مختلف در هدف ظهور پیدا می کنند.
برخی از صاحبنظران علوم انسانی و اجتماعی با تأکید بر نقش مشارکت ، به منظور تحقق مشارکت، انجمنهای داوطلبانه (سازمان های مردم نهاد) را مهمترین عرصه شکلگیری و ساماندهی فعالیتهای مشارکتی در جامعه محسوب نموده اند. از اینرو، مشارکت اجتماعی ارتباط تنگاتنگی با جامعه مدنی دارد. مشارکت اجتماعی ریشه در ساخت و روابط گروهی در سطوح محلی و ملی دارد و در نهایت مبتنی بر یک فرایند است، فرایندی که طی آن اطمینان و همبستگی میان مردم ؛ ساخته میشود. مشارکت، عنصری پویا، کمیتناپذیر و تاحدودی پیشبینیناپذیر و دگرگونکننده اوضاع است. انسان و جامعه انسانی، مشارکت را یکی از اهداف و ارزشهای اساسی انسانی و توسعه یاد کرده اند. پس در این دیدگاه فعالیتهای اجتماعی و مشارکت در سازمانهای اجتماعی وظیفه شهروندان فعال محسوب شده و متمایز کننده حیات انسانی از دیگر شکلهای زیست است.
کارکردهای مشارکت
- مشارکت احساس وابستگی و علاقمندی را تقویت میکند. تحقیقات نشان داده اند هرگاه انسان در پدید آوردن کاری مشارکت کند، از آن پشتیبانی خواهد کرد.
- مشارکت کناره گیری و تفرد را از میان برمی دارد. مشارکت، کسانی را که در حاشیه کارها ایستادهاند، به درون کوششهای گروهی می کشاند.
- مشارکت فرهنگ سکوت را می شکند. مشارکت انسان را به گفتمان وامیدارد و راه را برای پدیدار شدن سرمایه های فکری هموار می کند.
- مشارکت شنیدن صدای دیگران را آسان می سازد مشارکت رشد و توسعه را شتاب می بخشد و بهره وری را افزایش می دهد.
- مشارکت مشکل کمبود سرمایه و نیروی انسانی دولتی را برطرف می کند و در اجرا و حفاظت از پروژه های توسعه، به سازمانهای دولتی یاری می رساند.
توسعه ملي در كشورهاي جهان سوم بيش از هر چيز به مشاركت فعال و وفاق اجتماعي افراد جامعه وابسته است. نبود اين مشاركت و وفاق اجتماعي زمينه برخورد ، اختلاف و تضاد را ميان عملكرد بخشهاي مختلف (خصوصي و عمومي) جامعه فراهم ميآورد و بخش بزرگی از منابع كمياب اين كشور صرف مقابله با عوارض نامطلوب اين برخوردها ميشود.
میزان مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری ایران
ملاحظه :
ايران از نظر میزان مشارکت انتخابات رياست جمهوري در آسيا، رتبه هفتم و از نظر مجموع آرا نيز در رده دوم قرار دارد. همچنين رده ايران از نظر مجموع آرا در جهان نيز در رتبه ششم است.
شاخص های راهبردی انتخابات در بیانات مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری همواره در بیانات و رهنمودهای خود به ویژه در آستانه انتخابات، به شاخصها و متغیرهای راهبردی حضور مردم را در انتخابات توجه میکنند و از این طریق یکپارچگی و وحدت ملی همه گروهها را ایجاد و تداوم میبخشند. تحلیل محتوای بیانات و فرامین مقام معظم رهبری (مدظله العالی ) در باره انتخابات و استخراج شاخه ای راهبردی از سوی معظمله و استفاده از آن در سیاستگذاریهای کلان حکومتی میتواند ضریب انحراف خطای سیستمی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
اهم شاخص های مورد نظر مقام معظم رهبری (مدظله العالی ) عبارتند از:
- انتخابات، پایه نظام اسلامی است؛
- انتخابات، شاخص عزت ملی ؛
- انتخابات، نماد و شاخص رشد ملی ؛
- انتخابات، شاخص مردمسالاری دینی ؛
- انتخابات، نمادی از شاخص آیندهشناسی؛
عوامل موثر بر مشارکت مردم در انتخابات
- حمایت از نظام جمهوری اسلامی؛
- انسجام وحدت ملی؛
- احساس تکلیف و تاثیر رای خود؛
- حق و تکلیف؛
- دشمنشناسی و توجه افکار عمومی به بد عهدیهای دشمن؛
- ایجاد و افزایش مهارتهای مشارکت در انتخابات؛
- توسعه فضای اثربخشی سیاسی؛
- ایجاد فضای رقابتی؛
- نقش و عملکرد رسانه ملی؛
- برنامهها ارائه شده از سوی نامزد ها؛
- حضور و ایفای نقش مراجع، احزاب، گروهها، جریانها، اشخاص مرجع در انتخابات؛
- دادن آگاهی بایسته درباره اهمیت انتخابات (آگاهسازی) از سوی نخبگان مردم؛
- افزایش اعتماد از سوی کارگزاران نظام؛
- رضامندی آحاد مردم از کارآمدی مسئولان و کارگزاران نظام در حوزههای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و… ؛
- ایجاد و گسترش روحیه امید در جامعه؛
- پرهیز از تخریب و افشاگری افراطی توسط جریانها، احزاب، گروه ها و اشخاص که به ناامیدی، بیاعتمادی و ناکارآمدی می انجامد؛
- تشدید موضع گیری و تهدید بیگانگان علیه نظام.
منبع: گروه مطالعات سیاست داخلی موسسه مطالعات راهبردی فرهیختگان،اسفند 95