راهبرد ملی -|- nationalstrategyآگاهی از سبک زندگی، حلقه ی مفقوده اقتصاد مقاومتی با تاکید بر الگو و ملی گرایی مصرفی – قسمت اول - راهبرد ملی -|- nationalstrategy

مقدمه

سبک، عنصری مرئی در دنیایی از نمادها است که از دیگران دعوت می شود تا آن را مطالعه کنند. سبک های زندگی به طور خلاصه ریشه در چیزی دارند که بیریک آن را نمادگرایی ظاهری می نامد. سبک ها، هویت خویش را ابراز داشته و اظهاراتی را در مورد فضای اجتماعی و فرهنگی خود بیان می کنند. سبک زندگی، سبکی فردی نیست بلکه نوعی اقدام جمعی است که مورد توافق قرار گرفته است. (وبر،1382 : 22-215) سبک زندگی را می توان الگوهایی از کنش دانست که تمیز دهنده افراد جامعه است. (چانی ,1984: 172) در دهه اخیر بدون سبک زندگی و هویت اجتماعی یعنی بدون چارچوب های مشخصی که شباهت ها و تفاوت ها را آشکار می سازد، افراد یک جامعه امکان برقراری ارتباطی معنادار و پایدار میان خود نخواهند داشت.

مصرف محل بروز سبک های متعدد زندگی است. لیزر (1963) سبک زندگی را بر اساس الگوی خرید کالا تعریف کرد: سبک زندگی دال بر شیوه زندگی متمایز جامعه با گروه اجتماعی است. شیوه ای که بدان طریق مصرف کننده خرید می کند و شیوه ای که بدان طریق کالای خریداری شده مصرف می شود. این شیوه بازتاب کننده سبک زندگی مصرف کننده در جامعه است. ( فاضلی 68:1382)

فرهنگ مصرف گرايي موج فراگيرو همگون‌سازي است كه تأثيرات شگرفي بر تمام عرصه‌هاي حيات فردي و اجتماعي انسان بر جا مي‌نهد. يكي از مهم ترين مشخصه‌هاي جهاني شدن در عرصه فرهنگي، گسترش و جهانگير شدن فرهنگ مصرفي سرمايه‌داري است. جهاني شدن فرهنگ مصرف گرايي، نقش مرزآفرين فرهنگ را به حداقل رسانده و ادغام گرايي را تقويت و تعميق مي‌بخشد.

مصرف گرايي به هيچ حوزه‌اي محدود نمي‌شود و همه زواياي زندگي اجتماعي را در بر مي‌گيرد. اسكلير بر اين اعتقاد است كه اين موج فراگير و عظيم، فرهنگ‌هاي مقاومت و اعتراض را هم تحليل مي‌برد و در خود ادغام مي‌كند. وي همچنين بر اين اعتقاد است كه اين نوع فرهنگ هم چون هميشه، سوختي است كه موتور نظام استعمار سرمايه‌داري جهاني را به راه‌مي‌اندازد و راكب آن طبقه سرمايه‌داري فراملي است و وسيله نقليه، شركت‌هاي فراملي قدرقدرت هستند. (اسكلير، 1374 : 2ـ60).

اقتصاد جدید طالب دنیای اجتماعی است که درآن مردم به همان اندازه که بر اساس ظرفیتشان در تولید ارزیابی می شوند بر حسب ظرفیتشان در مصرف نیز ارزیابی خواهند شد؛ و اقتصاد نوین، اخلاق زاهدانه تولید و انباشت را به نفع اخلاق لذت جویانه مصرف نفی می کند. مصرف اصلی ترین عنصر دنیای اجتماعی مدرن است و وابسته به عوامل اقتصادی است. (بوردیا،1984 :95)

آگاهی حقیقتی ذهنی است که در نتیجه پویش های ذهنی بشر از راه احساس به دست می آید.( ادیانی،1381 :10) و دنیای اجتماعی انسان را می سازد. تغییردرآگاهی، سبب تغییر نگرش افراد نسبت به مسائل اجتماعی و فرهنگی می شود و با تغییر رفتار و جهان بینی فرد زمینه برای تغییر سبک زندگی فراهم می شود.

مهم ترین بخش سبک زندگی نوع آگاهی و نگرش، احساس، رفتار و باورها و ارزش های فردی و اعتقادی را شامل می گردد. از آنجایی که جامعه ما بر نظام دینی و ارزشی تکیه دارد، حفظ سبک زندگی و پای بندی به آن مهم ترین عامل در حفظ فرهنگ و ارزش های اعتقادی قلمداد می شود. لذا مقام معظم رهبری با توجه به سبک زندگی دینی مردم ایران، ” اقتصاد مقاومتى” را معرفی می نمایند. ایشان معتقدند مهم ترین کار ” اقتصاد مقاومتى” پاکسازی فرهنگی و اصلاح فرهنگ اقتصادی است. باید توجه داشت كه اقتصاد مقاومتي در شرايطي معنا پيدا مي كند كه جنگي وجود داشته باشد و در برابر جنگ اقتصادي و همچنين جنگ نرم دشمن است كه اقتصاد‌ مقاومتي معنا پيدا مي كند. لذا برای نهادینه کردن فرهنگ اقتصاد مقاومتی در جامعه نیز قبل از هر چیز باید شاخص ها و مولفه های سبک زندگی مبتنی بر اقتصاد مقاومتی را روشن نمود. نزدیك ترین مفهوم به سبك زندگی در اقتصاد را می توان مصرف و الگوی آن و ملی گرایی مصرفی معرفی كرد. این مقاله درصدد است تا به این سوال پاسخ دهد که آگاهی از سبک زندگی چه ارتباطی با اقتصاد مقاومتی دارد؟ و ملی گرایی مصرفی، به عنوان یکى از ارکان اقتصاد مقاومتى چه نقشی در استقلال اقتصادی دارد؟

آگاهی

فرهنگ فارسی عمید آگاهی را چنین تعریف کرده است: اطلاع، خبر، حالت آگاه بودن، هوشیاری و آگهی(عمید،1362 : 58) دهخدا برای واژه آگاهی معنای آگه، مطلع، با خبر، مخبر، خبردار، و مستحضر را بر شمرده است.(دهخدا،1365 :148) فرهنگ معین آگاهی به معنای خبر، اطلاع علم، معرفت و عرفان گرفته است. (معین، 1371: 77) به عبارت دیگر، آگاهی حقیقتی ذهنی است که در نتیجه پویش های ذهنی بشر از راه احساس به دست می آید؛ ( ادیانی،1381: 10) و دنیای اجتماعی انسان را می سازد.

اقتصاد مقاومتی

برای مفهوم اقتصاد مقاومتی، تعاریف متفاوتی ارائه شده است که هر کدام از جنبه‌ای به این موضوع نگاه کرده‌اند. در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبری ارائه داده‌اند. ایشان در دیدار با دانشجویان فرموده‌اند: «اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که برای یک ملت، حتی در شرایط فشار و تحریم، زمینه‌ی رشد و شکوفایی را فراهم می‌کند.». ( مقام معظم رهبری 15/شهریور/1391)

بنابراین اقتصاد مقاومتی یك نظام اقتصادی است كه هماهنگ با سیاست‌های كلان سیاسی و امنیتی نظام اسلامی و برای مقاومت در برابر اقدامات تخریبی شكل بگیرد تا بتواند در برابر ضربات اقتصادی تحریم‌ها و توطئه‌‌های گوناگون اقتصادی نظام استكبار مقاومت كرده و توسعه و پیشرفت خود را ادامه دهد و روند رو به رشد همه جانبه خود را در ابعاد ملی، منطقه‌ای و جهانی حفظ كند. اقتصاد مقاومتی رابطه نزدیكی با انسجام ملی دارد. منظور از اقتصاد مقاومتی واقعی یك اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یك اقتصاد منفعل و بسته به طوری كه كشور ضمن مقاومت در مقابل موانع و ناملایمات مسیر خود، روند پیشرفت پایدار خود را حفظ كند(عسگری،1391: 1)

مصرف و الگوی مصرف

مصرف ماده و مفهوم آن لغتي عربي است؛ كه در زبان فارسي به معناي «هزينه» و در انگليسي cost, consume گفته مي‌شود. مصرف‌كردن در معناي عادي آن يعني استفاده درست و به ‌اندازه از منابع طبيعي براي زنده‌ماندن و زندگي‌كردن و به تعبير ديگر، مصرف عبارت است از استفاده از منابع براي رفع نيازهاي طبيعي..(قديري اصلي،1379: 274)

در معنای کلی شامل همه انواع فعالیت های غیر کاری و غیرتولیدی است و به فرایندی اشاره دارد که در آن کالاهای مادی و خدمات برای ارضای نیازها به کار گرفته می شوند صحبت کردن از الگو نیز به معنای جست جوی نوعی نظم در پدیده های پراکنده و منفرد است. (عبداللهی و مرادی،1389: 15)

مصرف محل بروز سبک های متعدد زندگی است. لیزر در سال 1963 سبک زندگی را بر اساس الگوی خرید کالا تعریف میکند. شیوه ای که بدان طریق مصرف کننده خرید می کند و شیوه ای که بدان طریق کالای خریداری شده مصرف می شود. این شیوه بازتاب کننده سبک زندگی مصرف کننده در جامعه است. ( فاضلی، 68:1382)

ملی‌گرایی مصرفی

مفهوم ملی‌گرایی مصرفی برای اندازه‌گیری ادراکات و احساسات فردی مصرف‌کننده که با محصولات ارائه‌شده از کشورهای خارجی مربوط باشد، طراحی شده‌ است. این مفهوم برای نشان دادن اعتقادات مصرف‌کنندگان به برتری محصولات کشور خودشان است. این ادراک بطور مسلم فرض شده است و از ملاحظات اقتصادی و عملکردیِ صرف، پای را فراتر نهاده و در عوض مبتنی بر یک پایه اصیل‌تر که ریشه در اخلاق دارد. بطوری که ملی‌گرایی مصرفی در نظر دارد تا مفهومی را ضبط کند که برخی مصرف‌کنندگان اعتقاد دارند که خرید محصولات خارجی به نحوی غلط است چرا که به اقتصاد داخلی ضربه می‌زند، موجب از دست دادن شغل‌ها شده و بطور خلاصه از این منظر که آشکارا ضد وطن‌پرستی است. (شیمپ، 1984: 285-290)

سبک زندگی

سبک‌های زندگی الگوهایی از کنش هستند که افراد را از یکدیگر متمایز می‌نمایند و کمک می‌کنند تا آنچه را مردم انجام می‌دهند و چرایی و معنای آن را، که برای آن‌ها و دیگران دارد، درک شود. (چانی،1996: 1) فاضلی سبک زندگی را طیف رفتاری ای که اصلی انسجام بخش بر آن حاکم است و عرصه ای از زندگی را تحت پوشش دارد و در میان گروهی از افراد جامعه قابل مشاهده است و الزاماً برای همگان قابل تشخیص نیست معرفی و آن را، زائیده انتخاب های مردم در میان محدودیت های ساختاری شان می داند. (فاضلی، 1387: 39) سبک های زندگی به عنوان رابط بین ویژگی های فردی اعم از ارزش ها، نگرش ها، منابع و سلیقه ها از یک طرف و الگوهای کنش از طرف دیگر درک می شوند. (رضوی زاده،1386 :12) بوردیو همچنین نظریه ای منسجم درباره شکل گیری سبک های زندگی ارائه کرده است. شرایط عینی زندگی و موقعیت فرد در ساختار اجتماعی به تولید منش خاصی منجر می شود. (بوردیو، 1984: 15)

ادامه دارد….