راهبرد ملی -|- nationalstrategyپیروزی در حلب و آینده سوریه در مصاحبه با جناب آقای دکتر سعید پورعلی - راهبرد ملی -|- nationalstrategy

راهبرد ملی : همانطور که می دانید عملیات ازاد سازی حلب با موفقیت ارتش سوریه همراه بود و تروریست ها ی تکفیری از این شهر رانده شدند اولین سئوالی که در این جا مطرح است این است چرا آزاد سازی این شهر این قدر با اهمیت تلقی می شود؟ حلب چه موقعیتی در سوریه داشته و دارد که اکنون ازاد سازی ان اهمیت خاص خود را پیدا کرده است ؟

پاسخ : ابتدا برای درک اهمیت شهر حلب باید نگاهی کوتاه به موقعیت جغرافیای ، اقتصادی و سیاسی و نظامی این شهر بندازیم .

حَلب یکی ازبزرگ‌ترین شهر ها و پایتخت تجاری سوریه بوده و هست. این شهر یکی از کهن‌ترین شهرهای منطقه خاورمیانه است و در نقطه سوق‌الجیشی و مهم بازرگانی در نیمه‌راه دریای مدیترانه و رود فرات قرار دارد. حلب از نظر تأسیسات نظامی و امنیتی حائز اهمیت است.

پایگاه هلی‌بُرد تَفِتناز متعلق به نیروی هوایی سوریه در جنوب-غربی ،پایگاه هوایی الجَراح و پایگاه هوایی نیرب در حوالی شهر حلب ،مجتمع آموزش پلیس سوریه در حومه غربی حلب و در منطقه «خان‌العسل» واقع شده اند. همچنین آکادمی مهندسی نظامی در حوالی شرقی شهر حلب، از مهم‌ترین تأسیسات نظامی ارتش سوریه است که با محوطه‌ای بالغ بر یک کیلومتر مربع مساحت، و ساختمان‌هایی با پناهگاه‌ها و سنگرهای بتن‌آرمه جهت مقاومت در برابر حمله احتمالی نیروی هوایی اسرائیل طراحی و ساخته شده‌اند.و پایگاه ۱۱۱ ارتش سوریه در منطقه شیخ‌سلیمان واقع شده‌است. بنابراین این شهر علاوه بر اهمیت تجاری ، تاریخی و فرهنگی در بعد نظامی برای سوریه بسیار اهمیت دارد

نقشه گروه های مسلح سوری ضد نظام،این بود که در صورت تسلط ،حلب به عنوان پایتخت عملیاتی(تا سقوط دمشق)یا مرکز اتخاذ تصمیمات سیاسی اعلام گردد. لذا همه پمپاژ سلاح و پول و نیرو در دو سال اخیر از ترکیه به داخل سوریه (با حمایت مالی قطر و عربستان) با هدف استیلاء بر حلب بوده است. ودر نتیجه حلب معادله زورآزمایی نظامی ارتش و دولت سوریه و هم پیمانان با جبهه مخالفان مسلح و پشتیبانانش بوده است. شکست گروه های جبهه النصره، احرار الشام، نورالدین زنکی و جبهه جیش الفتح در حلب در برابر سوریه و هم پیماناش به منزله شکست هفتاد و دو ملت در حلب است. چون جنگ، جنگ کلاسیک نبوده بلکه نبرد شهری بوده است که معمولا کسانی قوی تر عمل می کنند که در حال دفاع هستند. اما بخاطر حضور نیروهای زبده حزب الله و نیروهای آموزش دیده مردمی سوریه معادله عوض شد. تسلط کامل دولت سوریه بر حلب بدون شک یک برد روانی و سیاسی بزرگ برای نظام سوریه و شخص بشار اسد است و نشست سه جانبه روسیه ایران ترکیه در مسکو از ره آوردهای پیروزی نظام و ارتش سوریه و هم پیمانانش در حلب است.

یکی از نقشه هایی که برای تسلط بر حلب طراحی شده بود این که حلب به ماکتی مثل برلین شرقی و غربی تبدیل شود.ایجاد حلب شرقی و غربی در واقع برد برای آمریکا و هم پیمانانش بود که می توانست مقدمه سوریه شرقی و غربی هم باشد.روسیه و ایران با علم به این استراتژی توانستند حلب را مجددا یکپارچه کنند ولو از شرق حلب چیزی باقی نماند.لذا برای حفظ حلب بهترین مستشارهای نظامی ترکیه و برخی دیگر کشورها از جمله سعودی،قطر،فرانسه بکار گرفته شده بود.استحکامات قوی از جمله راه های زیرزمینی و حفر تونل ها را هم برپا کرده بودند.

حلب اگربه شرایط عادی خود برگردد،می تواند برای خروج نظام سوریه از بحران های اقتصادی مفید باشد. زیرا حلب پایتخت اقتصادی و فرهنگی سوریه بوده است.

پیروزی در حلب توانسته انعکاس های خوبی در منطقه به نفع سوریه داشته باشد از جمله:

1- مخالفان نظام سوریه موسوم به هیئت مخالفان مستقر در ریاض (هیئت عالی گفتگو کننده مخالفان نظام سوریه به ریاست ریاض حجاب) که پیشتر یک دوره با دولت سوریه در ژنو مذاکرات ناموفقی را با تعیین شروط قبلی اجراء کرده بودند حالا پس از حلب از انجام مذاکرات بدون هرگونه پیش شرطی حرف می زنند.

2- نشست پیشنهاد شده از سوی مسکو بین دولت سوریه و مخالفان در قزاقستان از انعکاس های طبیعی پیروزی در حلب است. هنوز قطعی نشده ولی از سوی هیئت مخالفان به ریاست ریاض حجاب مخالفتی با آن نکرده اند.

3-پیروزی نظام سوریه در حلب می تواند منجر به بروز اختلافاتی بین حامی مخالفان (ترکیه ،قطر وسعودی) شود.

4- پیروزی در حلب باعث نزدیکی بیشتر ترکیه و روسیه می شود.یعنی ترکیه به این نتیجه خواهد رسید که سوریه میدانی نیست که با راه حل نظامی امتیازی به دست آورد.

5- ابعاد بین المللی آزادی حلب و سرو صدای آمریکا،فرانسه،انگلیس و آلمان و تلاش برای در دستور کارقرار دادن حلب در شورای امنیت ، که با مخالفت روسیه و چین جلوگیری شد.

6-به نظر می رسد یکی از دلایل آزاد سازی حلب متفق القول بودن روسیه و ایران وحامیان نظام سوریه که وضعیت حلب تا پیش از آمدن ترامپ نهایی شود.و همین طور هم شد.

راهبرد ملی: می دانید بلافاصله بعد از شکست و اخراج تروریست ها از حلب فردی از افسران پلیس ترکیه که نقش محافظ را داشت اقدام به ترور سفیر روسیه در ترکیه نمود و همانطور که در اخبار و رسانه ها پخش شد این فرد بعد از انجام ترور انگیزه خود را انتقام گیری از حضور روسیه در حلب فریاد می کرد . به نظر شما با توجه به اینکه از قضیه ساقط کردن هواپیمای روسی توسط ترکیه مدت طولانی نمی گذرد، این موضوع با توجه به وابستگی فرد تروریست به دولت ترکیه چه تاثیری بر روابط کنونی این دو کشور و تحولات اینده سوریه خواهد گذاشت؟

پاسخ : آندری کارلوف از ماه جولای سال ۲۰۱۳ مسئولیت سفارت روسیه در ترکیه را به عهده گرفت این سیاستمدار باسابقه که به زبان کره‌ای تسلط کامل پیدا کرده بود و به انگلیسی نیز صحبت می‌کرد، بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ بار دیگر سفیر روسیه در کره شمالی شد. وی بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ به عنوان معاون مدیر دپارتمان کنسولی وزارت خارجه روسیه در آنکارا مشغول به کار بود و ژانویه سال ۲۰۰۹ به مدیریت این دپارتمان منصوب شد .

نقشی که کارلوف درباره سوریه و همین‌طور روابط مسکو-آنکارا ایفا کرده، حائز اهمیت است. سفیر روسیه در گفت‌وگوهای میان روسیه و ترکیه که منجر به تخلیه شهر حلب از تروریست‌ها شد، نقش داشت و همین‌طور کانال اصلی‌ای بود که بهبود آهسته روابط میان ترکیه و روسیه بعد از ماه‌ها، از طریق آن حاصل شده بود. گفته می‌شود توافق بر سر تخلیه حلب، با تلاش‌های روسیه بود که از شکست نجات پیدا کرد.

اما ترور سفیر روسیه موجب بروز مشکل در روابط روسیه با ترکیه نمی شود و می تواند حتی باعث بهبودی روابط روسیه و ترکیه شود. مسکو می داند دولت یا نیروهای طرفدار دولت در این حادثه نقشی نداشته اند. این حادثه مسکو را مصمم تر برای ادامه مسیر در سوریه می کند. عدم تاخیر در نشست سه جانبه ایران روسیه ترکیه در مسکو یکی از دلایل عدم تاثیر ترور سفیر روسیه در آنکا راست.

راهبرد ملی : بعد از آزاد سازی حلب و اخراج تروریست ها موضوعی که ذهن برخی تحلیل گران سیاسی منطقه و دنیا را به خود مشغول ساخته است این مطلب است که تروریست های اخراج شده در آینده نزدیک در چه وضع و موضعی بوده و پراکنده شدن این تروریست ها چه تاثیراتی در منطقه و سایر نقاط دنیا از جمله اروپا خواهند گذاشت؟ به بیان دیگر آیا اخراج تروریست ها از سوریه به نوعی کمکی به موضوع صدور تروریسم به سایر نقاط دنیا نخواهد بود؟

پاسخ: به این سئوال باید از منظر میدانی در سوریه پاسخ داد:

اولا اینکه آزاد سازی حلب باعث می شود تا میدان عمل تروریست هایی که از کشورهای دیگر به سوریه آمده اند کمتر شود. بنابر این در شرایط فعلی موضوع صدور تروریسم تقریبا منتفی می باشد ؛ دوم اینکه در شرایط کنونی مهمترین مشکل از حلب به سوی غرب سوریه در منطقه ادلب است که دست جبهه النصره است. اگر این بخش هم حل و فصل شود غرب سوریه که به سوریه مفید شهرت یافته است (به دلیل وجود حرکت طبیعی و اقتصادی و وجود شهرهای بندری مثل لاذقیه و بانیاس و طرطوس و همجواری با دریای مدیترانه)کامل دست نظام و دولت سوریه خواهد بود. سوم اینکه پس از حلب پرقدرترین جریان تروریستی همان داعش خواهد بود که در رقه و دیرالزور و بخش اعظم شرق سوریه حاکم است . از این رو هنوز ریشه تروریسم در خاک سوریه وجود دارد و چهارم و در نهایت شرق سوریه و اوضاع آینده دو شهر و منطقه الرقه و دیرالزور کاملا به عملیات آزادسازی موصل در عراق بستگی دارد. اگر داعش در موصل شکست بخورد آنگاه نوبت بعدی دیرالزور و رقه در سوریه است اما اگر این پیروزی در موصل حاصل نشود اوضاع رقه و دیرالزور هم به شدت گره می خورد. ترکیه و آمریکا نگران آن هستند که تسلط ارتش عراق بر مرزهای عراق سوریه باعث انتقال نیرو و کمک های لجستیکی به ارتش سوریه شود(در این حالت از نگاه ترکیه و آمریکا معنایش این است که ایران بر مرز عراق و سوریه حاکم شده است) و باعث تغییر موازنه نظامی در سوریه شود. موضوع دیگر عملیات مشترک آمریکا با همراهی نیروهای کرد سوریه در حمله به سوی رقه است که این هم از پارامترهای مهم در تحلیل آینده سوریه و به خصوص شرق این کشور است.

راهبرد ملی: با توجه به شرایط منطقه، روابط ترکیه و سوریه و روسیه و … در آینده به نوعی با ابهام و سوال روبرو است. به طور مثال این روابط به سمت تشدید کشیده خواهد شد یا به ایجاد بحران دیگری در منطقه سوق داده می شود که با درگیر کردن روسیه و ترکیه در آن، روابط این دو کشور به سمت تضعیف خواهد رفت؟ در هر صورت آثار روابط ترکیه و روسیه در منطقه بر تحولات منطقه چگونه خواهد بود و اصولا در کنار این روابط ؛ نقش راهبردی ایران در معادلات روس ، ترکیه، سوری ، ایرانی را چگونه باید ارزیابی کنیم؟

پاسخ: اولا علی رغم موضوع سقوط هواپیمای جنگی روسیه توسط ارتش ترکیه بر خلاف انتظار و تحلیل های اولیه روابط روسیه و ترکیه الان دوران خوبی را طی می کند. ترکیه پس از کودتای نافرجام احساس می کند که آمریکا و اروپا و نیز سعودی در جریان کودتا بی ارتباط نبوده اند. این عاملی شد(با توجه به نقش مثبت روسیه برای شکست کودتا و دوران پس از کودتا) تا آنکارا به مسکو نزدیک شود. از سویی ترکیه ایمان دارد که آمریکا فعلا در خلاء فکری و عملیاتی است و ممکن است ترکیه (با رها کردن یا دوری از مسکو) هم از آمریکا و هم از روسیه ضربه بخورد. در ثانی ترکیه به دلایل خاص علاقمند است نیروهای اخوانی سوری در آینده سوریه نقش داشته باشند. ثالثا همراهی ترکیه و روسیه می تواند به نفع ایران هم باشد به خصوص آنکه روابط دو جانبه ایران با ترکیه به رغم عقاید متفاوت در باره سوریه، استحکامی در روابط دوجانبه ایجاد کرده و پایدار است. ایران برای خاموش کردن آتش فتنه بین شیعه و سنی بدون شک به ترکیه نیازمند است، و باید روابط دو جانبه حفظ و در موضوع سوریه ایران و ترکیه حتما باید به یک تفاهم سیاسی برسند. رابعاً اکنون نقش راهبردی ایران با توجه به تاثیر گذاری حضور ایران در روابط روسی ، سوری و ترکیه به خوبی قابل ارزیابی است این در حالی که مواضع روسیه در سوریه را بسیار پابرجا و مستحکم و جدی می بینیم و شاهد هستیم روسیه ایران را به عنوان یک اهرم کلیدی و استراتژیک نه تنها در سوریه بلکه در کل منطقه شناخته است و مشخص است ورود روسیه به سوریه در واقع نتیجه دیپلماسی ایران بوده است. جمع بندی اینکه در واقع معادله زمینی ایران به اضافه معادله هوایی روسیه باعث ادامه حیات سیاسی و نظامی دولت سوریه گردیده است.

راهبرد ملی: از اینکه دعوت ما را برای این مصاحبه پذیرفتید، بسیار سپاسگزاریم و برای شما آرزوی سلامت و موفقیت داریم.

*دکترسعید پور علی معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی و عضو هئیت مدیره خبرگزاری های ایسنا و ایکنا.