مقدمه :
بیش از یکسال و نیم است از تصویب قرارداد “برنامه جامع اقدام مشترک” موسوم به برجام می گذرد و اکنون که در آستانه دومین سالگرد آن قرار داریم/ با نگاهی به آنچه گذشت بایستی بتوانیم نگاه روشنی به آینده داشته باشیم.
فعالیت های صلح آمیز هسته ایی ایران که به ناحق دست آویزی برای اعمال فشارها و تحریم های ظالمانه به مردم و نظام جمهوری اسلامی از سوی نظام سلطه قرار گرفت چیزی جز نشان دادن عیار واقعی ملت در حمایت از انقلاب اسلامی و چهره واقعی دشمنان ایران نداشت.
روند طولانی مذاکرات و حضور متغیر سیاستمداران در هر دو سوی میز مذاکرات که در فرآیند زمانی تغییر و تحولات دولت ها صورت می گرفت، به مذاکرات هسته ایی ویژگی متمایزی بخشیده بود و موضع‌گیری‌های مقامات داخلی و بازیگران خارجی در طی بیش از یک دهه، موجب گردید اخبار و موضوعات مرتبط با مذاکرات هسته ایی به طور مستمر مورد توجه مراکز مطالعاتی ، سیاسی و رسانه ای واقع شود.
طولانی شدن این مذاکرات، تحولات سیاسی در درون کشورها و برخی رویدادهای جهانی و منطقه ای و مؤلفه های اثرگذار زیر موجب گردید که مذاکرات با فراز و نشیب های مختلفی همراه گردد:
- طرح موضوع در شورای حکام و صدور قطعنامه علیه ایران
- اعلام رسمی فعالیت صلح آمیز هسته‌ای ایران
- تشکیل تیم مذاکره کننده هسته‌ای در شورای عالی امنیت ملی در دولت هشتم (مذاکرات تهران، ژنو و … )
- توافق با اتحادیه اروپا و توقف فعالیت‌های هسته ای
- شروع مجدد فعالیت‌های هسته‌ای در پایان دوره دولت هشتم و شروع دولت نهم
- تغییرات در تیم مذاکره کننده هسته‌ای
- ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل و صدور قطعنامه علیه ایران
- اعمال و تشدید تحریم‌ها
- مواضع دولت نهم و دهم
- وعده‌های انتخاباتی دولت یازدهم
- روند مذاکرات تا توافق وین
- مصوبات مجلس و شورایعالی امنیت ملی
- موافقت مشروط مقام معظم رهبری با برجام
- پسا برجام و بد عهدی های طرف آمریکایی و نقض برجام
آنچه که اکنون مهم جلوه می کند نتایج و تاثیر برجام در عرصه اجتماعی، فرهنگی و سیاست داخلی است و لذا بایستی در شرایط فعلی تلاش شود که فرصت های ناشی از آن را به حداکثر رسانده و تهدیدات و چالش های احتمالی برآمده از آن را به حداقل کاهش دهیم. به این منظور ابتدا آثار برآمده از برجام را باید به خوبی مورد شناسایی قرار دهیم تا در افزایش یا کاهش تاثیرات برجام دچار اشتباهات محاسبه ایی نشویم.
الف :آثار و پیامدهای مثبت “برجام”
- نمایاندن صلابت و نفوذناپذیری مقام معظم رهبری و نظام نسبت به حقوق اساسی ملت ایران
- اجماع و حمایت اکثریت مردم و مسئولان نسبت به مواضع مقام معظم رهبری (دام ظله العالی)
- الگوسازی و ارتقای قابلیت های مدیریتی نظام به ویژه در مدیریت بحران
- آشکار شدن ظرفیتها و تواناییهای قدرت ایران برای ایستادگی در برابر زورگویی نظام سلطه
- شکل گیری فضای هم اندیشی و اعلام مواضع موافقان و مخالفان درباره مسائل کلان
- برجسته شدن نقش مقام معظم رهبری در مدیریت پرونده
- ارتقای اعتماد به مسئولان با توجه به حمایت های مقام معظم رهبری از مسئولین
- تقویت احساس غرور، انسجام و همبستگی ملی
- تحکیم و افزایش محبوبیت و موقعیت حاکمیت و اعتماد و امیدواری مردم
- ایجاد موقعیت های فرهنگی – رسانه ای و تبلیغاتی بیشتر برای کشور با فروپاشی تلاش تبلیغاتی نظام سلطه (تهدید ساختگی؛ ایران هراسی و شیعه هراسی) علیه نظام و ادعای تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای
- فرصت موضع گیری و تخلیه جریانات سیاسی و منتقدان
- القای تشابه میان قطعنامه 598 و توافق نامه برجام و اجبار نظام به پذیرش برجام
- غلبه رفتارها و مواضع جناحی بر مصالح و منافع ملی در مواجهه با برجام از سوی برخی اشخاص و جناح های سیاسی
- تشدید کنش های جناحی و سیاسی و توسعه آن در سطوح مختلف و دو قطبی کردن جامعه
- افزایش انتظارات و مطالبات مردم در عرصه های مختلف برای حلفوری مشکلات و مسائل کشور
- تسهیل بسترهای ارتباط و تبادلات فرهنگی در صورت عدم برنامه ریزی و مدیریت آن می تواند فرصت هایی را برای نفوذ جریانات غربگرا و وابسته به نظام سلطه در جامعه فراهم کند
- تلاش دشمن و ضد انقلاب برای ایجاد و طرح مسائل جدید در افکار عمومی داخلی و بین المللی و ابهام آفرینی و تردید افکنی نسبت به دستاوردهای نظام
- شکاف و اختلاف درون جناحی در جریانات سیاسی
- افزایش حجم و اشکال عملیات روانی، تبلیغات و اطلاع‌رسانی در سطوح مختلف به ویژه رسانه‌های خارجی زبان و …
- تشدید تلاش‌های کشورهای مخالف روند مذاکرات و تصریح در مواضع ضد ج.ا.ایران از رقابت به تضاد بصورت آشکار از جمله کشورهای منطقه و بویژه عربستان سعودی، ترکیه.
- تشدید تلاش‌های ضد انقلاب به ویژه منافقین.
- تراکم انتظارات اقتصادی .
در حوزه اجتماعی نیز با چند سئوال جدی مواجهیم:
با توجه به طولانی شدن مذاکرات با بیش از یک دهه و توجه ویژه ایی که رسانه های داخلی و خارجی به انعکاس اخبار این مذاکره داشتند، برجام توانست افکار عمومی در ایران را متوجه خود سازد. شعارهایی که مردم در راهپیمایی های بزرگی همچون 22 بهمن در حمایت از نظام و سیاست های دولت یا محکومیت رفتارهای قدرت های سلطه گر در ایجاد فشار بر ایران می دادند، موید این مطلب است. با این وصف پذیرش برجام در کنار مسائل سیاسی یا اقتصادی بر آمده از آن، سئوالاتی را در رابطه با چگونگی پذیرش آن در ابعاد اجتماعی نزد سیاسیون و تحلیل گران سیاسی ایجاد کرده است تا در دراز مدت همچنان آینده برجام وابسته به نحوه مواجهه افکار عمومی با آن باشد.
- آیا پذیرش برجام موجب افزایش امید و اعتماد به آینده نظام و کشور شده است؟
- آیا پذیرش برجام موجب افزایش امید و اعتماد به دولت شده است؟
- آیا پذیرش برجام موجب تقویت همگرایی، اقتدار، عزت و وحدت شده است؟
- آیا پذیرش برجام موجب افزایش مشارکت می‌شود؟
برای بهره برداری بیشتر از آثار مثبت برجام و کاهش تبعات منفی آن توجه به موارد زیر ضروری به نظر می رسد:
- تقویت نگاه ملی به موضوع برجام .
- برجام موضوعی فرا جناحی بوده و بایستی با تاکید بر آن پرونده آن را به هیچ دولتی منتسب ننمود.
- چالش با آمریکا فقط مربوط به موضوع برجام نبوده است و ملت ایران با آمریکا چالش های اساسی تری هم داشته و دارد . آمریکا دولت مورد اعتمادی نیست.
- موضوع وحدت و انسجام ملی بایستی تقویت گردد و جریانات تند و افراطی در جناح های سیاسی نیز باید توجیه شوند که در این برهه از زمان موضوع وحدت در اولویت قرار دارد.
- همانطور که نبایستی از آثار و نتایج منفی برجام بر علیه جناح یا افراد و گروهای سیاسی استفاده نمود نتایج و پیامدهای مثبت برجام را نیز نباید مصادره کرد و مورد بهره برداری جناحی قرار داد.