اقتصاد، از ارکان تاثیرگذار در امنیت ملی هر کشوری است و در ابعاد داخلی و خارجی واجد کارکردهای متفاوت است.
جمهوری اسلامی ایران در مسیر توسعه یافتگی و با اقتصاد متکی به نفت، در ابعاد مختلف به قدرت‌های صنعتی وابستگی دارد و در این وضعیت بیشترین آسیب پذیری را خواهد داشت.
از حوزه اقتصاد، دیگر بخش های جامعه (فرهنگ، سیاست، بهداشت و …) نیز آسیب پذیر خواهند شد.
گروه اقتصاد “راهبرد ملی” تلاش دارد مسائل و پدیده های اقتصادی که مستقیم یا غیرمستقیم با امنیت ملی و منافع ملی کشور مرتبط است را مورد واکاوی و تحلیل قرار داده و به میزان دسترسی و توانایی خود راه‌حل ارائه نموده و با این رویکرد نظرات کارشناسان و صاحب‌نظران را در اختیار پژوهش‌گران، سیاستگذاران، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران کشور قرار دهد آنچه در پی می آید برگرفته از مباحث گروه مطالعات اقتصادی است که در چند بخش از نظرتان خواهد گذشت .
-
اقتصاد مقاومتی
مقدمه
آنچه تاکنون درباره مبانی نظری اقتصاد مقاومتی(اهداف، سیاست ها، تصمیمات اثرگذار، ماهیت و ضرورت اقدام آن) بیان شده، کافی باشد و اکنون باید در مرحله اجرا قرار گرفته باشیم. اقتصاد مقاومتی بسته ای است که باید اجزای آن با هم دیده شود
در این مبحث راه های اجرایی سازی سیاست های اقتصاد مقاومتی واین که اقتصاد مقاومتی در حوزه اجرا با چه چالش هایی مواجه است و ما چه پیشنهادی در این زمینه می توانیم ارائه بدهیم مورد بررسی قرارمی گیرد. درحوزه اقتصاد مقاومتی سه تعریف می توان ارائه کرد:
- اقتصاد مقاومتی، با رویکرد درون گرایی
- اقتصاد مقاومتی، با رویکرد برون گرایی
- اقتصاد مقاومتی، با رویکرد درون زا و برون نگر
اقتصاد مقاومتی درکلام رهبر
مقام معظم‌رهبری درتبیین اقتصادمقاومتی مطالبی را واضح فرموده‌اندکه فرازهای آن عبارت است از:
- اقتصاد مقاومتی یک کل فراگیر است و عرصه علمی، خدمات، صادرات، واردات، دانشگاه ها، دبیرستان ها و… را فرا می گیرد. ایشان نظر خودشان را به صورت عملیاتی تشریح کردند. به عبارت دیگر به دنبال بیان این تعبیر هستند که هویت درونی انقلاب امکان اداره و رشد کشور را دارد.
- اقتصاد مقاومتی هم جنبه اثباتی دارد و هم سلبی . جنبه اثباتی آن این است که به سمت تولید داخلی برویم.
- استقلال فرهنگی نیز همچنان در این موضوع وجود دارد، اما اکنون اقتصاد، مسأله اول کشور ما است.
- نبایدهای اقتصاد مقاومتی، مهمتر از خود اقتصاد مقاومتی است. یک کارهایی را نباید کرد و آنها را شناسایی کنید که بسیار مهم است و نمونه های آن در تمام زمینه ها هست: بازرگانی، صنعتی، فنی، آموزشی، دانشگاه ها و… . بعد از یافتن این موارد، جرأت اقدام به عدم اجرای این نبایدها مهمتر از خود آنها است.
چالش های اقتصاد مقاومتی
بی شک اقتصاد مقاومتی در عرصه اقدام و عمل با چالش ها و مشکلاتی روبرو بوده است که همین موضوع در حوزه های مختلف به انحای مختلف خود را نشان داده است. در این قسمت برخی از چالشهایی که اقتصاد مقاومتی برای پیادهسازی با آن روبرو بوده است به اختصار ذکر میشود:
- در حوزه اقتصاد بویژه نفت وانرژی مشاهده می کنیم که دشمنان بیکار ننشستند و تلاش می کنند هرآنچه که می تواند برای کشور فرصت آفرین باشد را به تهدید تبدیل کنند.
اگر قرار است اقتصاد کشور متحول بشود، مهمترین رکنی که می تواند آن را متحول کند، صنعت نفت است. در هیچ بخش دیگر کشور، چنین ظرفیت بالایی وجود ندارد و نفت و انرژی باید موتور محرکه سایر بخش های اقتصادی کشور باشد.
- در فضای اقتصادی کشور نیز جز حرف و شعار و مباحث نظری دیده نمی شود. با آنکه در شعار سال 95 بر اقدام و عمل تأکید شده، برعکس آن اقدام به تولید حرف و گفتمان می شود. گفتمان باید مقدمه برای عمل باشد. این به عنوان یک خطر است و لازم است همه دستگاه ها بویژه نهادهای نظارتی این موضوع را به عنوان یک چالش درنظر بگیرند.
- در اجرای سیاست های اصل 44 قانون اساسی، خصوصی سازی و واگذاری بخش های دولتی به مردم درست انجام نشده است. و باید درمورد آن تصمیم مدیریتی با ریسک بالا ازسوی مقامات عالی سیاسی و قضائی اتخاذ بشود و در اولویت اقدام و عمل اقتصاد مقاومتی قرارگیرد. برای مردمی کردن اقتصاد ازطریق واگذاری به بخش خصوص باید روان سازی کنیم، زیرساخت هایی فراهم و امتیازاتی بدهیم. باید صرفه را در این دید که شرکت دولتی به خصوص تبدیل شود، اشتغال جان بگیرد و سیاست ها ی کلی واقتصاد مقاومتی اجرایی می شود .
- بیانات مقام معظم رهبری درباره اقتصاد مقاومتی با عقبه کارشناسانه بسیار مفصل و محورهای آن مشخص و به گونه ای است که در کشور باید به عنوان دستورالعمل، مبنای تصمیمات قرار بگیرد. بنابراین باید برای اقتصاددانان این مفروضات شفاف سازی شود.
- با اجرای اقتصاد مقاومتی اقتصاد کشور برون گرا خواهد شد، یا درون گرا؟ و رابطه اقتصاد با اقتصاد جهانی تقویت خواهد شد، یاتضعیف خواهد شد؟
اگر اقتصاد مقاومتی برای شرایطی درنظر گرفته می شود که درآمد نفت، گاز و صدور انرژی کشور به صفر برسد. بر این اساس باید نوعی از اقتصاد و صنعت تعریف بشود که کشور بتواند با تولید محصولات استراتژیک (کشاورزی و غذایی و نظامی)، روی پای خودش دوام بیاورد و برنامه های اقتصادی به صورت جهشی عقب ماندگی های گذشته را جبران کند. اگر نگاه این باشد، امکان ندارد که اقتصادی را طراحی کنیم که با اقتصاد جهانی ارتباط نداشته باشد. بنابراینباید اقتصاد مقاومتی درون گرا را با رویکرد برون گرادر اولویت طراحی قرار گیرد .
- به نظر می رسد، شرکت های اروپایی که با طرف های ایرانی قرارداد امضا کرده اند، مشکل جدی در انتقال سرمایه ندارند، اما فرآیند اجرای کار در کشور ما طولانی است. وقتی که می خواهیم باشرکتی شریک بشویم، نیازمند این است که صورت های مالی حسابرسی شده این شرکت طی دوسال گذشته توسط یک شرکت ادیتور بین المللی تأیید بشود. ما به دلیل اینکه طی 8 سال گذشته در این زمینه همه ارتباطاتمان با سازمان های بین المللی قطع بوده، الآن باید درپی یک سازمان ادیتور بین المللی باشیم که مورد رضایت طرفین باشد که این یک پروسه شش ماهه است.
باید هاو نبایدها ی اقتصاد مقاومتی
ستاد اقتصاد مقاومتی باید به سه موضوع مهم توجه ویژه داشته باشد. نظارت بر نبایدهای اقتصاد مقاومتی، بیان موانع اجرای اقتصاد مقاومتی و رصد ورود شرکت های دانش بنیان به اقتصاد مقاومتی. آن چه مسلم است اینکه هنوز در چگونگی پرداختن به موضوع، به دلیل گستردگی آن ابهام وجود دارد، لذا باید:
- فرمایشات مقام معظم رهبری درباره اقتصاد مقاومتی دستورالعمل و مبنای تصمیمات قرار بگیرد.
- اقتصاد مقاومتی یک کل فراگیر است وهمه عرصه‌ها را فرا میگیرد. هویت درونی انقلاب امکان اداره و رشد کشور را دارد. باید به سوی تولید داخلی برویم. اکنون اقتصاد، مسأله نخست کشور است. نبایدهای اقتصاد مقاومتی، مهمتر از خود اقتصاد مقاومتی است.
- به نظر می رسد هدف از اقتصاد مقاومتی جبران عقب ماندگی های کشور است که در این صورت بایسته است اقتصاد هم پیوند با اقتصاد جهانی تعریف شود.
- اقتصاد مقاومتی صرفا در قوه مجریه خلاصه و محدود نمی شود، بلکه در سایر قوه ها هم باید اقدام فوری صورت گیرد.
- اقتصاد مقاومتی باید از حالت ژورنالیستی و گفتمان تنها، خارج شود.
- اقتصاد مقاومتی مجموعه ای است که باید ابعاد آن با هم دیده شود.
- در برخی مراکز از اقتصاد مقاومتی استفاده ابزاری می شود که بایستی با تعریف شاخصهای عملیاتی از ایناقدام جلوگیری نمود.
- شاخصهای اجرایی اقتصاد مقاومتی باید کمّی و قابل اندازه گیری باشند و مورد قبول صنوف قرار گیرند.
- اگر قرار است اقتصاد کشور متحول بشود، مهمترین رکن آن تحول در صنعت نفت است.
- اجرای سیاست های اصل 44 در چارچوب اقتصاد مقاومتی موجب اشتغال خواهد شد.
- در انتقال سرمایه به ایران توسط شرکت های اروپایی مشکل جدی وجود ندارد، فرآیند اجرای کار که به دلیل قطع ارتباط با سازمان های بین المللی طولانی شده است تسهیل وکوتاه گردد.