الف) هدف راهبردی آمریکا در قبال ایران
آمریکا کوشید با فرسایش انرژی ساختن ج.ا.ا در معادلات امنیتی منطقه، مانع دست یابی ایران به جایگاه برتر در منطقه (مطابق سند چشم انداز 20 ساله کشور) شود. از این رو، آمریکا بخشی از ظرفیت خود را در زمینه تولید و گسترش چالش در محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران به کار گرفت و همزمان در جهت جدّیت بخشیدن به نقش ایران در تحولات پیرامونی، سرمایه گذاری کرد.
آمریکا کوشید در سال 2016 موضوع برجام را یکی از مهمترین دست آورد اوباما نشان دهد و رژیم صهیونیستی را راضی سازد که این موضوع امنیت آنان را به خطر نیانداخته و بلکه در تضمین امنیت آنها گام برداشته است.
ب) بخشی از رویکردهای سیاست خارجی آمریکا در منطقه سال های 2015 – 2016
آمریکا برای پیشبرد هدف بالا، از ظرفیت سیاسی ـ دیپلماسی در جهت مدیریت رویکردهای کلان جمهوری اسلامی و تعمیق چالش ایران با کشورهای پیرامونی، از ابزارهای نظامی، میدانی و عملیات روانی برای گسترش حوزه های درگیری و چالش های منطقه ای جمهوری اسلامی ، بهره برداری کرد.
درک شدنی است که آمریکا با مسائل و پدیده های گوناگونی در معادلات جهانی و تحوّلات غرب آسیا مواجه گردید. رهبران کاخ سفید معتقدند که داعش با خلافت اسلامی، نظام های سیاسی منطقه را مورد هدف قرار داده و ماهیت ج.ا.ا و ظرفیت جبهه مقاومت نیز نظام‌های هم پیمان با آمریکا در منطقه را تهدید میکند. بر اساس این باورها، منافع آمریکا در منطقه غرب آسیا از رهگذر این چالش‌ها با مخاطره جدّی روبرو گردید. راهبرد امنیتی آمریکا در مقابله با چالش‌های یاد شده مبتنی بر مهار دوگانه یا استفاده ابزاری از ظرفیت تهدیدات در جهت خنثی سازی تهدید دیگر، شکل گرفت.
انتظار می رود ادامه تهدیدات سخت و نرم سی سال گذشته با رویکرد جدید در دوره ترامپ و مطابق با تحولات منطقه ادامه یابد.
پاره‌ای از روش‌هایی که طی دو سال گذشته دولت آمریکا برای تحقق اهداف فوق در منطقه برگزیده :
- اتخاذ سیاست‌های شناور، متناسب با وضعیت صحنه و قدرت بازیگری دیگر نیروهای فعّال در منطقه؛
- اهتمام به نقش نیابتی هم پیمانان منطقه ای و پرهیز از پرداخت هزینه های مادی و معنویِ جنگ در این کشور؛
- فرسایش ظرفیت مجموعه بازیگران منطقهای از رهگذر ادامه جنگ و تقابل طایفی؛
- دامن زدن به اسلام هراسی با استفاده از خشونت های جاری در کشورهای بحرانی منطقه؛
- ائتلاف سازی علیه جبهه مقاومت و تشویق به تشکیل واحدهای نظامی نامتقارن و ارتش مشترک عربی؛
- آموزش واحدهای نظامی به اصطلاح میانه رو در سوریه که از سوی مقامات امنیتی آمریکا برای مبارزه با ارتش و نیروهای هوادار نظام این کشور در دستور کار قرار گرفته بود.
- استفاده از حربه نفت در خاورمیانه با کاهش واردات نفت از منطقه و افزایش صادرات نفتی خود به منظور پایین نگه داشتن قیمت منابع تجدید ناپذیر در جهت ضربه پذیر نمودن منابع مالی ایران؛
در یک جمع بندی کوتاه از مجموعه اقدامات و رویکردهای دولت آمریکا می توان این‌گونه نتیجه گیری کرد:
- کاخ سفید در پایان دوره ریاست جمهوری اوباما آمادگی لازم برای تحرک نظامی سنگین در منطقه (چه به ابتکار خود یا ناشی از برخوردهای ناخواسته با سایر قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای) را ندارد، این مسأله به اتخاذ رویکردهای احتیاط آمیز آمریکا در معادلات منطقه در روندهای آینده کمک شایانی خواهد کرد.
- آمریکا از گسترش پایگاه اجتماعی جریان های افراطی به ویژه داعش در کشورهای هم پیمان عرب خود که عمده ترین تأمین کنندگان انرژی جهان محسوب می شوند، نگران است.
- اگر چه دولت آمریکا به همگرائی عراق با جمهوری اسلامی در معادلات منطقه ای انتقاد دارد ولی، در چارچوب نگاه راهبردی خود از نظام سیاسی این کشور حمایت میکند، آمریکا نظام سیاسی عراق را دستاورد تلاش های خود در 12 سالِ گذشته می داند، مقامات بغداد نیز در این دوره رویکرد نسبتاً متوازنی را در قبال آمریکا اتخاذ کرده اند.
- دولت آمریکا همچنان در جهت تقویت زیر ساخت های نظامی اهل سنت در عراق گام برمیدارد، در نگاه راهبردی کاخ سفید، برخورداری اهل سنت معتدل عراق، به محدود شدن پایگاه گروه های افراطی اهل سنت کمک کرده و همزمان زمینه ساز توازن طایفه‌ای و شکلگیری سه اقلیم در این کشور خواهد بود.
- آمریکا به پرونده اکراد به عنوان ابزار مؤثری در مدیریت چهار کشورِ سوریه، عراق، ترکیه و ج.ا.ا نگاه میکند، حمایت از کردهای سوریه و عراق و کمک به تکمیل روند اقلیم سازی اکراد در شمال سوریه، در تحولات آینده مورد تأکید کاخ سفید است. این رویکرد آمریکا در تعارض کامل با راهبرد ترکیه در سوریه قرار دارد.
- آمریکا با هدف تغییرات ژئو پلیتیکی به دنبال ترسیم چشم اندازی جدید برای آینده جغرافیای منطقه مبتنی بر تقسیم یا تجزیه سرزمین های بحرانی با هدف افزایش مهار پذیری این مناطق و تقویت ضریب امنیتی رژیم صهیونیستی است.
- رویکرد تقویت تسلیحاتی کشورهای عربی منطقه و برهم خوردن توازن به ضرر ایران از سوی آمریکا و کشورهای قدرتمند اروپایی، همچنان در دستور کار قرار دارد، البته برخی از این اقدامات در چارجوب معادلات تجاری و فروش تجهیزات نسل قدیم پیگیری می شود.
- مشروعیت بخشی به گروه های افراطی (به استثنای داعش و جبهه النصره) با اتخاذ راهبرد معتدل سازی این گروه ها در چارچوب آماده سازی مقدمات نظم جدیدی منطقهای و مقابله با رویکردهای جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت در دستور کار آمریکا قرار دارد.
- انتظار می رود آمریکا در دوران جدید با توجه به رویکرد خاص سیاسی و امنیتی جمهوری خواهان ، توجه بیشتری به گروه های معاند همچون سازمان منافقین که دامنه تهدیدات نرم و سخت را دارند، بنماید.
- حفظ ساختار حاکم بر برجام و تغییر مفاد تعهدات آمریکا در راستای عهد شکنی آمریکا و حفظ تعهدات ایران در برجام در دوره ترامپ.