الف) هدف راهبردی عربستان سعودی در برابر ایران.
- عربستان سعودی با هدف تسخیر حوزۀ نفوذ جمهوری اسلامی ایران، ضمن طراحی ائتلاف های سیاسی و نظامی علیه ایران تلاش کرد به موقعیت رهبری در جهان اسلام با بیرون کردن ایران از جایگاه الهام بخشی در بین ملت های مسلمان دست یابد ؛
ب) بخشی از رویکردهای سیاست خارجی عربستان سعودی در منطقه در سال های 2015 – 2016
- پس از سیزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی در استانبول و صدور قطعنامه با محتوای ایرانی و ضد حزب الله لبنان روابط ایران و عربستان وارد مرحله ای تازه شد؛
- عربستان با ایجاد ائتلاف های نظامی و سیاسی در جهت مقابله و تضعیف جمهوری اسلامی ایران بر آمد؛
- دامن زدن به بدبینی و دشمنی نسبت به جمهوری اسلامی ایران در بین کشورهای عربی و اسلامی از سوی عربستان؛
- عربستان با پرهیز از رویاروئی مستقیم با ایران تلاش کرد با استفاده از ابزار نفت بر منابع مالی جمهوری اسلامی ایران تاثیر گذار باشد ؛
- استفاده از گروه ها و جریان های تکفیری برای تخلیه ظرفیت های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی ایران یکی دیگر از راهبردهای عربستان در سال های اخیر بوده است؛
- گرایش عربستان به رژیم صهیونیستی اقدامی برای تحکیم قدرت و بر هم زدن توازن به ضرر ایران در منطقه ارزیابی شد
ج) روش‌های راهبردی اجرایی در دو سال گذشته
- مقابله با نفوذ امواج بیداری اسلامی به داخل این کشور با اتخاذ سیاست های دوگانه، اعم از بهبود وضعیت داخلی (افزایش حقوق کارکنان دولت به خصوص نظامیان و کادر امنیتی و اجرای برخی ابتکارات اجتماعی و سیاسی) و تقویت مشت آهنین در معادلات امنیتی؛
- راه اندازی و تسلیح گروه های تروریستی و… و افزایش انگیزه های معنوی جوانان برای عزیمت و پیوستن به این گروه ها؛
- انتقال مدیریت شده عناصر و گروه های افراطی داخلی به حوزه های درگیری از قبیل سوریه، عراق، لیبی، یمن و…، برای تخلیه ظرفیت جریان های معارض افراطی در عربستان سعودی با دمیدن در آتش فتنه های داخلی، طائفه‌ای و سیاسی در کشورهای پرحادثه؛
- دخالت آشکار در تحوّلات عراق، سوریه و مصر برای تغییرات سیاسی و کاهش ظرفیت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران در این کشورها با استفاده از ابزار قدرت، ثروت و رسانه و متناسب با شرائط داخلی هریک از این کشورها؛
- عربستان تلاش نمود نفوذ خود را در بحرین از دست ندهد و در همین راستا از نفوذ ایران در این کشور جلوگیری می کرد؛
- تجاوز نظامی و گسترده به خاک یمن برای جلوگیری از افزایش تسلط جماعت الحوثی(انصارالله) به نقاط مختلف سرزمینی این کشور، بازگرداندن عبدربه منصور هادی و طیف حاکم بر این کشور که در جریان برکناری علی عبدالله صالح با ابتکار سعودی به قدرت رسیده و در کشمکش های سیاسی مجبور به فرار از یمن شده اند و پایان دادن به نفوذ معنوی جمهوری اسلامی ایران در مرزهای جنوبی خود که از رهگذر افزایش قدرت انصارالله رو به افزایش ارزیابی می شود.
- انجام تغییرات پیاپی در راهبرد عملیاتی خود در سوریه از حمایت پیوسته گروه های تروریستی به آمادگی برای همکاری با دولت این کشور ضمن دعوت از علی مملوک، رئیس دفتر امنیت ملی این کشور با تأکید بر ضرورت خروج بشار اسد از هم پیمانی با جمهوری اسلامی ایران و رسیدن به نقطه اعلان آمادگی برای اعزام نیروی نظامی به سوریه در پی شکست رفتارهای سیاسی و نظامی در سرنگونی نظام سوریه؛
- تلاش در پایین نگه داشتن قیمت نفت از طریق تزریق نفت فراوان به بازار به منظور وارد ساختن فشار اقتصادی به ایران؛
د) جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
- ایران و عربستان دو سوی منازعات در منطقه هستند و خلاء قدرت در برخی کشورهای منطقه بازیگران اصلی را به سمت توسعه نفوذ و سهم خواهی بیشتر وارد می کند. عربستانسعودی به عنوان رقیبی سرسخت، ماجراجو و علیرغم برخورداری از حمایت هم پیمانانی مهم در منطقه و جهان، نتوانست از گسترش دامنه نفوذ ایران در منطقه جلوگیری کند. سران سعودی با احساس از گسترش قدرت و حوزه نفوذ ایران در منطقه در دوران پسا برجام تلاش می کنند ایران را به سوی رفتارهای احساسی و غیر دیپلماتیک و غیر متعارف در عرصه بین الملل بکشانند تا شاید وجهه مثبت ایران در سطح جهان مخدوش گردد.
- تجاوز نظامی سران عربستان به یمن، حمایت آنها از تروریست های مستقر در سوریه و عراق، مداخله در امور بحرین در کنار رفتار جنجالی و غیر مسئولانه شاهزادگان جوان سعودی در مدیریت امور حجاج و زائران خانه خدا که امنیت بیت الله الحرام را به مخاطره انداخت، این کشور را به عنوان بازیگری منفی در معادلات منطقه ای معرفی کرد، اعدام “شیخ نمر النمر” یکی از علمای شیعه عربستان در کنار تنی چند از عوامل القاعده به جایگاه منفی این کشور کمک کرد، ولی رفتار غیرمسئولانه عوامل خودسر در ایران که به تخریب سفارت و کنسولگری آنها در تهران و مشهد انجامید، معادله را به نفع این کشور تغییر داد.
- تصور می رود در آینده پیش رو، عربستان سعودی با تاکتیکی جدید در جهت ایجاد ایران هراسی و تضاد هرچه بیشتر بین ایران و غرب در دوران ترامپ یا پسا اوباما اقدام نموده و نقش منفی تری در نحوه موثر ارتباط گیری ایران با شرکت های اقتصادی و افراد اقتصادی اثر گذار، بازی نماید. اما منطق حکم می کند روابط منازعات گونه با ایران روند طولانی نداشته باشد و دو کشور ایران و عربستان محدوده ای برای توسعه نفوذ خود تعیین کرده و از رویارویی پرهیز نمایند و دو کشور بجای تغییر ژئوپلتیک منطقه به نفع خود، بدنبال موازنه ژئوپلتیکی باشند.
- عربستان برای تداوم نفوذ خود در منطقه می داند ادامه جنگ در یمن هزینه های این کشور را افزایش خواهد داد. بنابراین در یمن متوجه رویکرد غیر نظامی شده و تلاش می کند در بحرین نیز نفوذ خود را از دست ندهد و از نفوذ ایران هم جلوگیری کند.
- در خصوص سوریه باید تمرکز دولت های منطقه بر تهدید دولت اسلامی داعش و گروه های تکفیری و صدور تروریسم باشد؛ خطری که نه تنها منطقه بلکه جهان را تهدید می کند از این رو مسئله سوریه بایستی با راهبرد مبارزه با گروه های تکفیری و داعش و حفظ نظام سوریه از سوی ایران و عربستان تعیین تکلیف شده و همچنین تنش های مذهبی شیعه و سُنی باید مهار گردد.
- باید اذعان داشت مسائل منطقه بدون حضور ایران و عربستان حل نخواهد شد و برای بازگرداندن صلح و امنیت به منطقه نیازی به مداخله قدرت های بزرگ و سازمان ملل متحد نیست. بلکه دولت های منطقه می بایست بدون حضور میانجی به توافق برسند.