رهبری جهان در پسا کرونا-2

ویروس کرونا ، چین و آمریکا سه کلید واژه هستند که بیشترین کاربرد را در مباحث نظری در خصوص تاثیرپذیری نظم و نظام بین‌المللی با محوریت مناسبات چین و امریکا از این بیماری داشته اند.

شیوع بیماری کرونا در رهبری جهان در پسا کرونا به یک چالش جدی مبدل شده و موجب اتخاذ مواضع متناقض و متفاوت توسط بازیگران اصلی همچون امریکا و سازمان بهداشت جهانی و حزب رقیب در امریکا گردید.

در قسمت دوم در مورد مواضع چین و محورهای ضد چینی ، واکنش چین و همکاری های بین المللی از جمله اروپا در برخورد با موضوع کرونا و چرایی افول رهبری امریکا در دوران پسا کرونا پرداخته می شود.

چین

در منظومه فکری ترامپ؛ چین عامل اصلی وضعیت بد اقتصادی امریکا است^[1].

از نظر تیم امنیتی ترامپ، چین بزرگترین چالش امنیتی برای امریکا است. این نکته در اسناد و مواضع رسمی مقامات امریکا به وضوح قابل درک است.

پمپئو معتقد است چین بر خلاف روسیه در اقتصاد غرب ادغام شده است و این تهدید علیه غرب است. مایک پنس بارها چین را به پاسخ قاطع در مقابل اقدامات تحریک آمیز آن تهدید نموده است.

مهمترین محورهای ضد چینی مقامات امریکا به شرح زیر است:

• ترامپ و مشاوران ارشد او مدام از ویروس کرونا به عنوان ویروس آمده از چین یا وهانی یاد می‌کنند،
• ترامپ، چین را متهم به ارائه اطلاعات غلط و مبهم در خصوص این ویروس می‌کند^[2]، و مدعی است که چین می‌خواهد دنیا، کرونا بگیرد،
• پمپئو وزیر خارجه امریکا: ویروس کرونا نشان داد که نباید از هوآوی چین استفاده کرد و بلکه به جای آن باید از تجهیزات امریکایی استفاده نمود. ویروس کرونا از آزمایشگاه بسیار امنیتی ارتش آزادی بخش خلق چین به بیرون درز پیدا کرده است.
• مارک اسپر وزیر دفاع امریکا: آمریکا آگاه است که برخی از کشورها تلاش می کنند تا از شرایط پیش آمده در زمینه ویروس کرونا برای سرمایه گذاری در زیرساخت های حیاتی و صنعتی استفاده کنند، و این امر که در بلند مدت بر امنیت تاثیر خواهد گذاشت…. رقبا (چین و روسیه) تلاش خواهند کرد تا منافع خود را پیش ببرند و در ناتو شکاف ایجاد کنند. «هواوی» و«5جی» نمونه های مهمی از فعالیت های خبیثانه چین در این زمینه است.
• تهدید چین به دریافت غرامت، اعمال تعرفه سنگین بر کالا های چینی و قطع رابطه کامل،
• سناتورهای جمهوریخواه مانند لیندسی گراهام و تد کروز: چین عامل بحران ناشی از ویروس کرونا و بیکاری مردم امریکا است. لذا چین باید مسئولیت آن را قبول کند. آنها همچنین خواستار لغو بازپرداخت بدهی یک تریلیون دلاری امریکا به چین و تحریم مقامات این کشور هستند.
• دادستان ایالت میسوری امریکا به دلیل قصور در ارائه اطلاعات و خسارات وارده به این ایالت از چین شکایت کرد.
• مراکز رسانه‌ای، علمی و شهروندان امریکایی چینی‌تبار تحت کنترل قرار دارند یا اینکه بازداشت و تعطیل می‌شوند. مسایل تجاری و حملات سایبری و موضوعات امنیتی نیز همچنان مطرح است^[3].

واکنش چین

• سخنگوی واخ چین و نشریات چینی، امریکا را متهم می‌کند که ویروس کرونا توسط هیأت نظامی امریکایی در شهر وهان انتشار یافته است و اتهام به چین را استراتژی راست‌های افراطی می داند که برای فرار از ناکارآمدی خویش، بدنبال طرح اتهام علیه دیگران هستند،
• بهتر است پمپئو مدارک خود را برای جهان و بخصوص جامعه امریکا رو کند. او فقط بلوف می زند. از آنجائیکه کارزار انتخابات در امریکا در جریان است. دولت ترامپ استراتژی منحرف کردن افکار عمومی از ناتوانی خود در مبارزه با این همه گیری را در دستور کار قرار داده است.
• اگر امریکا گمراه شده‌ است یا اطلاعات کافی در زمینه کرونا دریافت نکرده‌است. به چه دلیلی در 15 ژانویه، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری امریکا در خصوص شیوع کرونا هشدار داد و به چه دلیلی در 25 ژانویه تصمیم گرفت کنسولگری خود را در وهان تعطیل و تمام کارکنان خود را خارج نماید.

همکاری بین المللی

سیاست یکجانبه گرایی و منفعت طلبی محض ترامپ نه تنها مانع هرگونه ایفای نقش امریکا در تشریک مساعی با دیگران برای حل مشکلات بین المللی شده است، بلکه خود به بخشی از مشکلات تبدیل گردیده ‌است.

شیوع ویروس کرونا، این وضعیت را تشدید و بُعد ویژه‌ای به منازعه امریکا و چین افزوده است^[4].

در شرایط کنونی، حتی شورای امنیت سازمان بین الملل بدلیل تشدید اختلاف نظر بین دیپلمات‌های دو کشور به بی‌عملی دچار شده است.

ابعاد تاثیرگذاری یکجانبه‌گرایی امریکا در سطح جهانی به طور خلاصه در موارد زیر آمده است:

• قطع هرگونه همکاری با سایر کشورها تحت هدایت و هماهنگی سازمان بهداشت جهانی،
• ناکارآمدی گروه های هفت و بیست در زمینه مبارزه با کرونا در سطح جهانی،
• لغو نشست گروه هفت بدلیل اصرار پمپئو بر نامگذاری ویروس کرونا تحت عنوان ویروس ووهان،
• اعمال تحریم های جدید علیه کشورهای مخالف هژمونی امریکا،
• تعلیق صادرات بسیاری از اقلام و تجهیزات بهداشتی مخصوص مقابله با کرونا، همچون دستگاه تنفس مصنوعی و دستکش و ماسک جراحی توسط امریکا به کشورهای دیگر از جمله کانادا^[5]،
• ربایش ماسک های سفارشی پلیس برلین در فرودگاه تایلند،
• صدور کرونا به کشورهای آمریکای لاتین،
• تعلیق تمام پروازهای خود به اروپا و سایر نقاط جهان،
• تاثیر کرونا بر تعامل بازیگران متفاوت در سطح بین الملل،
• الگوی رقابت بین امریکا و چین از هم اکنون ستیزشی و خصمانه است،
• الگوی رقابت بین اروپا و امریکا در حال افزایش است^[6]،
• استفاده از انرژی هسته‌ای و تسلیحاتی به عنوان ابزار ژئوپلتیکی به منظور اعمال محدودیت‌هایی برای چین و روسیه در کشورهای اروپای شرقی، آفریقا و ایران،
• با این وجود، برخی از کشورها مانند روسیه، چین و ایران به سمت همگرایی بیشتر حرکت می‌کنند.

اروپا

اروپایی ها فارغ از مناسبات با چین و قبل از شیوع کرونا به دلایلی از سیاست ترامپ ناخشنود بودند. میزان نارضایتی پس از شیوع کرونا در سطح اظهارات مقامات و افکار عمومی دلالت بر تعمیق آن دارد.

مهمترین محورهای اختلاف دو طرف به شرح زیر است:

• انتقاد و زیر سئوال بردن ماده 5 پیمان ناتو توسط ترامپ،
• اعمال تعرفه بر کالاهای اروپایی،
• خروج از پیمان پاریس،
• حمایت از برگزیت و فروپاشی اتحادیه اروپا،
• خروج از برجام و عدم معافیت برای شرکت های اروپایی طرف معامله با ایران،
• سیاست یکجانبه‌گرایی و تضعیف حقوق بین الملل،
• اعلام خروج از سوریه بدون اطلاع اروپا،
• رویه خصومت‌آمیز امریکا با چین در مقام همکار اروپا در قالب چندجانبه‌گرایی در مسایل اقلیمی، حاکمیت مالی جهان، اهداف توسعه پایدار، مقابله با رکود اقتصادی و تامین تجهیزات پزشکی،
• جلوگیری و ربایش اقلام درمانی و پزشکی به اروپا توسط امریکا
• منع کامل و تحقیرآمیز سفر اروپایی‌ها به امریکا.

روابط دو سوی آتلانتیک در حال حاضر با تشدید فضای رقابت در سطح بین المللی و به ویژه از سوی ترامپ برای مقابله شیوع کرونا رو به بهبود نیست.

منشاء اصلی اختلاف دو سوی آتلانتیک، از نظر مقامات اروپایی سیاست‌های متکبرانه و خودخواهی ترامپ است.

ممداف مشاور اتحادیه اروپا در مقاله‌ای می‌نویسد: «ترامپ معتقد به رابطه‌ای است که امریکا بیشترین نفع و طرف دیگر بیشترین ضرر را ببرد. نتیجه چنین رویکردی مهمترین اتحاد امریکا از جنگ جهانی دوم، یعنی با اروپا را به سمت فروپاشی می‌برد.»

جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز استفاده ترامپ از تحریم و سلطه مالی امریکا بر بازار بین المللی به عنوان جنگ‌افزار علیه مردم عادی را نشان از عمق واگرایی بین امریکا و اروپا قلمداد می‌کند.

در حالیکه چین همکار اصلی اروپا در رویارویی چالش کرونا است، امریکا از صادرات اقلام بهداشتی و درمانی به اروپا جلوگیری می‌کند.

فضای افکار عمومی اروپا^[7] نیز به دلایل فوق نسبت به امریکا به شدت در حال منفی شدن است.

افول رهبری امریکا

در منظومه فکری ترامپ، توازن قوا در جهان به ضرر امریکا در حال تغییر است.

ترامپ با سیاست و اقدامات یکجانبه‌گرایانه خود بدنبال تغییر توازن قوا در سطح جهان به نفع امریکا است.

ولی سیاست مبنی بر خروج یا تحدید همکاری امریکا در نهادها و رژیم‌های بین المللی در عمل باعث رشد فزآینده بی‌اعتمادی بازیگران دولتی و غیر دولتی به اراده و توانایی‌های امریکا در تامین امنیت آنها شده است.

این روند با توجه به سیاست و کارنامه دولت ترامپ به خصوص در مقابله با ویروس کرونا در سطح ملی و جهانی در حال تقویت شدن است. زیرا، کرونا یک تهدید وجودی و زیست محیطی است.

تک‌روی امریکا در مقابله با کرونا، ناتوان‌سازی سازمان بهداشت جهانی و تشدید تحریم‌ها علیه سایر ملت‌ها و حتی چین در کنار سایر اقدامات ریز و درشت ترامپ، پیام منفی و مخربی را برای ملت‌ها و سایر بازیگران نظام بین‌المللی در پی داشته و خواهد داشت.

در اینجا به فراخور این نوشتار به برخی از مواضع متحدان امریکا به شرح زیر اشاره می‌شود:

• لودران وزیر خارجه فرانسه در این باره می‌گوید: استفاده از ویروس کرونا به عنوان سلاح در رقابت های جهانی مایه نگرانی است.

جهان پس از کرونا به طرز چشمگیری تغییر خواهد کرد و حتی بدتر از گذشته می شود. شاهد گسترش شکاف در نظام بین الملل هستیم.

این همه گیری ادامه همان رقابت میان قدرت ها است، اما از طریق دیگر، بازیگران کلیدی در حال کنار کشیدن هستند.

بهداشت جهانی باید اصلاح و تکمیل شود. آمریکا قدرتی است که به نظر می رسد در حال تعلل در ایفای نقش رهبری‌اش در سطح جهانی است. این مساله به کنار رفتن آن منجر خواهد شد و اقدام جامع در زمینه چالش‌های بزرگ بشری را دشوار می‌کند.

در نتیجه چین احساس می کند که در جایگاهی قرار دارد که بتواند روزی این کار را انجام دهد.

نگاه نشریات:

• وزیر خارجه اسپانیا: در شیوع ویروس کرونا رقابت بین چین و امریکا تشدید خواهد شد. چینی ها خود را برای نظم جدید آماده می کنند. رقابت ژئوپلتیکی افزایش می یابد.
• وبگاه آتلانتیک: اظهارات و اقدامات دولت ترامپ در حال ایجاد یک خلاء قدرت رهبری در داخل و در خارج این کشور است و چین تلاش می کند این خلاء را پرکند.

چین از اواسط مارس پیام ها و نشانه های دال بر وجود خلاء قدرت مخابره می کند که در آن تاکید می شود که جهان نه تنها با ویروس کرونا، بلکه با شکست های فاجعه بار و مسخره رئیس جمهور امریکا در مواجه با این خلاء دگرگون شده است.

اینک دنیا به ترامپ بر خلاف رؤسای جمهور سابق امریکا حمله نمی کند، بلکه به او می خندند و او را مایه سرگرمی میدانند. هیچ رهبری از سوی امریکا در جهان وجود ندارد.

جهان پسا کرونا جهانی خواهد بود که در آن دیگر نظرات آمریکایی ها ارزش کمی خواهد داشت و ارزش نظرات رقبای امریکا بیشتر خواهد شد.

• روزنامه لوموند از پایان تسلط جهانی امریکا در عصر پسا کرونا می نویسد.
• روزنامه فرانکفورتر آلگماینه، روی جلد خود با طعنه به تصمیم ترامپ در باره کرونا نوشت: ابرقدرت بیمار، چگونه با ویروس کرونا ضعف های امریکا آشکار کرد. ترامپ خوردن یا ترزیق مواد ضد عفونی کننده، دارو ضد مالاریا و قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش را به عنوان داروی ضد کرونا تجویز کرده است.

سایر متحدان امریکا از ژاپن تا اروپا که از دریافت کنندگان کمک های چین در مقابله با کرونا هستند، به باور برخی از تحلیل‌گران اگر به چین اعتمادی نداشته باشند، حداقل در عمل نسبت به این کشور خیلی محتاط خواهند بود. این امر در مواضع آنان نسبت به رویه خصمانه امریکا در قبال چین پیداست.

نتیجه‌گیری

شیوع ویروس کرونا بیشترین تاثیر مخرب بر قدرت اقتصادی و فرهنگی امریکا داشته است. متحدانش در عالم ناباوری به او می‌خندند، یا لقب ابرقدرت بیمار را برایش برمی‌گزیند.

با وجود کاهش توان عملیاتی قدرت نظامی امریکا، این کشور تحت تاثیر کرونا قرار دارد ولی این ویروس آسیب جدی بر آن وارد نساخته است.

اما به جرأت می توان گفت دو پایه اصلی هژمونی و رهبری امریکا در جهان بشدت آسیب‌پذیر شده‌اند.

از طرفی دیگر، جهانیان، حداقل شاهد خیزش چین برای تصاحب هم آوردی امریکا در جهان پساکرونا است. این امر بستگی به پیشی گرفتن اقتصاد چین از امریکا در دوره پساکرونا دارد.

پیشرفت اقتصاد چین مایه نگرانی دولت ترامپ است و از این رو مقامات امریکایی^[8]، چین را به بهانه های مختلف مورد عتاب قرار می دهند.

از آنجایی تجربه سیاسی می گوید: جابه‌جایی قدرت و رهبری در نظام‌ بین‌الملل مبتنی بر جنگ بوده است، برخی حتی امکان درگیری نظامی امریکا با چین را برغم هزینه‌های سهمگین آن مطرح می‌نمایند.

برخی از قرائن و شواهد دال بر هماوردی چین با امریکا در نظام پساکرونا، در زیر ارائه شده است:

• مدیریت سیاسی و اقتصادی امریکا برای برون رفت از بحران کرونا در پی غرامت و بلوکه کردن دارایی‌های دیگران هستند. این در حالی است که چین به بیش از 125 کشور و چهار سازمان بین‌المللی اقلام پزشکی، و به 16 کشور از جمله متحدان امریکا تیم پزشکی فرستاده است،
• دولت های فدرال و ایالتی در امریکا در مقابله با کرونا و شروع مجدد فعالیت های اقتصادی در حال نزاع و بازی‌های سیاسی به بهای جان شهروندان خود هستند.

چین با موفقیت این بحران را پشت‌سرگذاشته و با معرفی یوآن دیجیتالی و برنامه‌ریزی برای پیشی گرفتن از امریکا در میدان اقتصاد جهانی است.

• دولت ترامپ از طریق توئیت‌های با طعم باروت، اعزام جنگ‌افزارهای ویرانگر به غرب آسیا، خاوردور و اروپا برای جهانیان پیام رعب و وحشت مخابره می‌کند. ولی چین در مقابل با انتشار کلیب ویدئویی از مجسمه آزادی امریکا، که با صدای نازک که نشانه چینی‌هاست به تقلید تمسخرآمیزی از ترامپ می‌گوید: ویروس کرونا در آوریل دور خواهد شد.
• کمک‌های خیرخواهانه چین در مقابل رویه خصومت‌آمیز و خودخواهانه امریکا توأم با پیروزی مدل چینی برای عبور از بحران کرونا، آینده بهتری را بر چین در اذهان عمومی ترسیم خواهد کرد.

چنانچه روند کنونی خصومت‌آمیز بین دو قدرت جهانی ادامه یابد، جهان حداقل شاهد نظام دوقطبی یا در غیر این صورت، برتری چین بر آمریکا در نهادهای بین المللی جهان پسا کرونا خواهد بود.

 

والسلام

گروه سیاست خارجی

پینوشت

[1] . کرونا باعث شده است تا دستاوردهای اقتصادی ترامپ در سه سال گذشته از بین برود و احیای اقتصاد نیز زمانبر خواهد بود. به طور ی که برخی بر این باورند که 3 درصد رشد اقتصادی امریکا کم شده است و 15 درصد به اقتصاد امریکا آسیب رسیده است. بیش از 36 میلیون در امریکا بیکار شده‌اند. لذا کمک های بیش از دو تریلیونی دولت و کنگره در این رابطه برای تحریک اقتصادی احتمالا کم اثر خواهد بود. موسسه «عاری از گرسنگی» 50 میلیون امریکایی ناتوان از خرید غذا هستند. دفتر بودجه امریکا اعلام کرد کسری بودجه چهار برابر شده است. میزان بدهی فدرال امریکا به معادل یکصد ویک درصد تولید ناخالص داخلی این کشور رسیده است. تولید ناخالص داخلی بیش از 12 درصد کاهش یافته است. میزان بیکاری از 4 درصد به به بالای 14 درصد رسیده است.

[2]. چین در ماه دسامبر 2019 این ویروس را شناسایی کرد و کد ژنتیکی آن را در اختیار دانشمندان امریکایی قرار داد.

[3] . مدیر اطلاعات ملی امریکا: شواهد موجود نشان می‌دهد که ویروس کرونا توسط انسان ساخته نشده یا در اطلاعات ژنتیکی آن تغییری ایجاد نشده است.

[4] . امریکا هفته گذشته چهار فروند بمب افکن در دریای جنوبی چین مستقر کرد. دو فروند از این بمب افکن نیز بر فراز این دریا پرواز نمودند. چین تحرکات امریکا در دریای چین جنوبی را نقض فاحش قوانین بین المللی و یک تجاوز جدی به حاکمیت چین خواند، این عملیات نظامی به امنیت منطقه و صلح و ثبات آن لطمه می‌زند.

پینوشت

[5] . این امر باعث نگرانی صنایع و کمپانی‌های بزرگ امریکایی در زمینه از دست دادن بازارهای صادراتی خود به نفع چین شده است.

[6] . جوزف بورل، در پیام ویدئویی خود به مناسب روز«چندجانبه‌گرایی و دموکراسی برای صلح» در 15 اردیبهشت از یکجانبه‌گرایی برخی از کشورهای جهان انتقاد کرد و خواستار همکاری هم افزایی بین المللی در مقابل بییماری کرونا شد.

[7] . طبق نظرسنجی‌ها مردم آلمان در دوره اوباما بیش از 86 درصد و در دوره ترامپ فقط 9 درصد آمریکا را شریک قابل اعتماد می‌دانند.

[8] . کارنامه اروپا در مدیریت برجام و کرونا موید جایگاهش در سطح قدرت های درجه دو است.