">

سیاسی و روابط بین الملل

بحران سوریه؛ سیاست ها و رویکردهای بازیگران (ترکیه)-1

بررسی عملکرد ترکیه در بحران سوریه موضوع اولین قسمت این گزارش است.

14 آگوست 2019 09:02

بحران سوریه ترکیه

چکیده :

بازیگران بحران سوریه بر اساس نقش بازیگری خود در منطقه شرق آسیا در دو محور”ثقل جغرافیائی” به منظور ایجاد ثبات سیاسی و امنیتی و “ثقل هویتی” بر مبنای منافع، حس تهدید از سایرین یا کاهش نقش دیگر بازیگران صحنه درگیری وارد عرصه بازیگری در این صحنه شدند.

غرب به سرکردگی آمریکای جهانخوار و محورعربی وابسته به آن، از ابتدای شروع بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه تلاش خود را برای تحقق “خاورمیانه جدید” در این منطقه بکار بست و از هیچ تلاشی برای سرنگونی کشورهای حامی محور مقاومت در منطقه شرق آسیا، دریغ نکردند. مداخله نظامی در بحرین در حمایت از رژیم آل خلیفه، کودتای نظامی با روشی دمکراتیک علیه اخوان مصر، طراحی مدلهای نرم برای ایجاد تغییر در تونس، ترویج خشونت در لیبی ، ائتلاف ضد انصارالله یمن و استفاده از همه ظرفیت­ها برای ایجاد تغییرات مورد نظر خود در دو کشورسوریه و عراق­، مجموعه اقداماتی بود که غرب برای مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی و محور مقاومت در منطقه بکار برده است.

از آنجا که سوریه می تواند در معادلات آینده منطقه خاورمیانه و مقابله با توطئه­های رژیم صهیونیستی و آمریکا، نقش مؤثری ایفا نماید و سیاست­های استکبار جهانی برای تثبیت رژیم صهیونیستی را با چالش جدی مواجه نماید، از سال 2011 میلادی محور غربی عربی وابسته، به سرکردگی کشورهای ترکیه و عربستان، این کشور را عرصه تخریب و نابودی گروه­های مسلح و تروریست­های بین­المللی قرار دادند.

جمهوری اسلامی ایران بنا به وظیفه دینی اسلامی و به عنوان تنها کشور حامی محور مقاومت ضد استکبار، از ابتدای بحران سوریه و عراق با حمایت از نیروهای مقاومت سوری و دفاع از حریم ولایت و حرم اهل بیت (علیهما السلام) به درخواست دولت سوریه وارد این کشور شد و مانع از تقسیم و سقوط سوریه گردید و توانست معادله را به نفع محور مقاومت تغییر دهد و دولت روسیه را برای دفاع از نظام اسد وارد صحنه نماید. ورود روسیه در کنار نیروهای محور مقاومت و کسب برتری میدانی در مدت بسیار کوتاهی، موجب گردید موازنه قوا به نفع جبهه مقاومت تغییر نماید و سوریه از خطر سقوط نجات پیداکند.

 مقدمه:

شکست داعش و گروه­ های تروریستی مورد حمایت آمریکا و هم­­پیمانانش در عراق و سوریه بدست نیروهای جبهه مقاومت، معادلات جدیدی را در منطقه غرب آسیا رقم زد. قرار گرفتن روسیه در کنار نیروهای جبهه مقاومت، استقرار نیروهای آمریکایی در شرق سوریه به بهانه مبارزه با داعش، همسویی ترکیه با روسیه و ایران و شرکت در نشست­های مشترک و مذاکرات آستانه و سوتچی، عقب­نشینی کشورهای عربستان، امارات و قطر از طرح برکناری بشار اسد و اسقاط نظام سوریه و حمایت از تروریسم، چراغ سبز کشورهای اروپائی برای بازکردن سفارتخانه­های خود و مشارکت در بازسازی سوریه و … بیانگر شکست سیاست­ های نظام سلطه در منطقه و تغییر رویکرد و تاکتیک های کشورهای مداخله گر در بحران سوریه است.

بررسی سیاست­ها، رفتار و اقدامات هر یک از کشورهای اصلی در گیر در بحران سوریه(روسیه، آمریکا، ایران، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، رژیم غاصب اسرائیل و اکراد سوریه) پس از شکست داعش و سایر گروه­های تروریستی در این کشور موضوع این گزارش است.

الف : ترکیه و بحران سوریه:

نقش ترکیه و کشورهای عربی (عربستان، امارات و قطر) در شکل گیری و تشدید بحران سوریه بر کسی پوشیده نیست . حمایت مالی و لجستیکی کشورهای عربی، وابسته به استکبار جهانی سبب گردید ترکیه با بازگذاشتن مرزهای خود به روی تروریست­های تکفیری از سرتاسر جهان و انتقال آنها به سوریه و عراق، رؤیای امپراتوری عثمانی را در بخش وسیعی از سرزمین شام به نظاره بنشیند، لکن جان برکفان محور مقاومت از کشورهای مختلف توانستند این توطئه را خنثی و به شکست تبدیل نمایند. این شکست به همراه سایر تحولاتی که در منطقه و داخل ترکیه بوجود آمد این کشور را مجبور به اتخاذ سیاست­های متفاوتی نمود تا جایی که مناسبات این کشور با آمریکا در معرض تهدید قرار گرفت. ورود روسیه در کنار محور مقاومت در سوریه و آسیب های جدی اقتصادی ناشی از تیره شدن روابط ترکیه با روس ها، پیشروی های سریع محور مقاومت و شکست سنگین تروریست های اجاره ای غرب، بحران قطر و شکاف در محور عربی، اوج گرفتن اختلافات ترکیه با آمریکا پس از کودتای ناموفق فتح الله گولن در استانبول و حمایت آمریکا از نیروهای دمکراتیک سوریه(قسد) در مرزهای جنوبی ترکیه، سبب گردید ترکیه برای حفظ منافع و دستاوردهایش در سوریه، تاکتیک خود را تغییر دهد. لکن علیرغم این تهدیدها، ترکیه دست از اهداف توسعه ای خود در سوریه بر نداشت و این بار با بهره­­گیری از روابطش با آمریکا و حضورش در مذاکرات آستانه در کنار روسیه و جمهوری اسلام ایران، تلاش نمود از یک طرف تسلط خود را بر منطقه عفرین و منبج واقع در مناطقه کردی سوریه افزایش دهد و از طرفی دیگر نفوذش را در گروه های معارضه سوریه بالاخص النصره که بر بخش وسیعی از مناطق شمالی و غربی سوریه (ادلب، ریف حلب شمالی و حماه) گسترش بخشد.

به اعتقاد ترکیه این مناطق سرشار از نفت و آب، کمربند جغرافیائی، کشاورزی و انسانی سوریه بوده و به عنوان سپری برای حمایت جنوب ترکیه از تهدیدات امنیتی آینده این منطقه به شمار می­آید.

اردوغان در دفاع از تصمیماتش در مناطق ادلب و حماه و تسلط بر مناطق کردی اعلان نمود: “اخیرا متوجه شدیم کسی که در میدان حضور نداشته باشد در میز مذاکرات نیز نقشی نمی تواند داشته باشد لذا ترکیه برای جلوگیری از ارتباط عفرین به مناطق شرقی سوریه که مناطق تحت نفوذ کردهای سوریه به شمار می­آید وارد سوریه شد”.

سیاست­های توسعه طلبانه ترکیه در مناطق کردی از یک طرف مخالفت آمریکا به عنوان متحد اکراد سوریه را به همراه داشت و از طرفی دیگر حمایت این کشور از تروریست های تکفیری در ادلب و حماه، روس ها و محور مقاومت را بر آن داشت تا برای جلوگیری از توسعه طلبی ترکیه، هرچه زودتر اقدام به آزادی این مناطق نماید و ترکیه را از چنگ­اندازی به سرزمین سوریه باز دارد.

مهم ترین عوامل تغییر در سیاست ­های منطقه ای ترکیه:

  • شکست­های متوالی داعش و سایر گروه­های معارضه در برابر حملات نیروهای جبهه مقاومت، روسیه و تضعیف جبهه مقابل و حامیانشان در منطقه
  • دخالت آمریکا در کودتای ناموفق 15 ژوئیه 2016 در ترکیه و حمایتش از عوامل کودتا گران و فتح الله گولن رقیب سرسخت اردوغان یکی از عوامل دوری ترکیه از سیاست های منطقه ای آمریکا در سوریه بود.
  • ورود قدرتمند روسیه در کنار جبهه مقاومت از سال 2016 میلادی و تغییر سرنوشت جنگ به سرعت به نفع محور مقاومت و ظهور واقعیت­های جدید در معادلات جنگی و منطقه­ای یکی دیگر از عوامل تغییر سیاست های ترکیه در سوریه به شمار می­آید.
  • تحریم ترکیه توسط روسیه پس از سقوط هواپیمای روسی و آثار سوء ناشی از این تحریم بر اقتصاد و صنعت توریسم و بسیاری از پروژه های مشترک دو کشور بالاخص پروژه مشترک گازی(الیل ترک)، وجود بیش از 25 میلیارد سرمایه­گذاری ترکیه در قالب 1516 پروژه، صادرات بیش از 6 میلیارد دلار مواد غذائی و پارچه به روسیه، واردات 21 میلیاردی کالا از روسیه و توقف تردد بیش از 8 میلیون جهانگرد روسی که دومین کشور پس از آلمان به شمار می­آید، هزینه بسیار سنگینی را بر دوش ترکیه می گذاشت.

حضور ترکیه در مناطق کردی سوریه:

ترکیه پس از ناامیدی از سقوط دولت سوریه، اقدام به تصرف مناطق کردی سوریه نمود تا بتواند حضورش را بر بخش هایی از سوریه رسمیت بخشد. تسلط بر عفرین و منبج و ورود نیروهای ارتش ترکیه و گروه های تحت حمایتش به شمال سوریه، عکس العمل شدید آمریکا را به همراه داشت و اقدامات یک جانبه ترکیه در مناطق کردی شرق و شمال سوریه سبب گردید بحران در روابط با آمریکا و کردها گسترش یابد و ادامه داشته باشد.

بحران ترکیه در ارتباط با موضوع ادلب:

ترکیه در نشست 17 سپتامبر 2018 در آستانه با حضور رو سیه و ایران، برغم آن که متعهد گردید با تشکیل منطقه خالی از سلاح به عرض 15 الی 20 کم، خروج گروه­های مسلح از ادلب و خلع سلاح سنگین آنان را برعهده بگیرد و جاده لاذقیه، حماه و حلب را برای تردد مردم باز کند، لکن افکار توسعه طلبانه اردوغان از یک طرف و مخالفت اخوان المسلمین سوریه با این توافق در­ مورخ 28/2/2019، و نگرانی­ از سرازیر شدن بیش از 3 میلیون نفر از تروریست­ها و آوارگان مسلح مستقر در ادلب به ترکیه سبب گردید این کشور از اجرای توافق سرباز زند و به بهانه های مختلف مانع از اجرای این توافقنامه گردد. عدم تطبیق توافقنامه آستانه و سوتچی توسط ترکیه و حمایتش از تروریست ها و تسلیح گروه های “هیات تحریر الشام و الجبهه الوطنیه للتحریر وابسته به جیش الحر” و همچنین نیروهای النصره سبب گردید ارتش سوریه با کمک هم­پیمانانش، برای آزادسازی ادلب و حماه دست به کار شوند.کارشناسان، اظهارات پوتین مبنی بر حمله به ادلب در 27آوریل 2019 را بیانگر شکست مذاکرات آستانه و مقابله با محور ترکیه و آمریکا در ادلب و همچنین مناطق شرق و شمالی می دانند.

«مک فار» از عوامل انقلاب مخملی در روسیه در دیدار با ترامپ می­گوید: ترکیه تنها جایی است که گروه­های مسلح پس از شکست به آنجا پناه می آورند لذا ترک ها تلاش خواهند کرد با سیاست­های خود مانع از سرازیر شدن آنها به ترکیه شوند و از وضعیت موجود به نفع خود بهره­برداری می نمایند.

اقدامات ترکیه برای استمرار بحران:

  • حمایت از جنگجویان ادلب و حماه: سیرغی فیرشینین معاون وزیر امور خارجه روسیه در شورای امنیت در مورد نقش ترکیه در بحران ادلب می­گوید: ما نخواهیم گذاشت ادلب به رقه دوم تبدیل شود و ترکیه باید به تعهداتش در سوتچی عمل کند. وی معتقد است هیات تحریر الشام در اوایل سال 2018 تنها بر 60% مناطق ادلب و حماه سلطه داشت لکن با حمایت ترکیه در اواسط سال توانست بر90% مناطق ادلب تسلط یابد و حملات خود را به پایگاه روسی حمیمیم نیز گسترش دهد. بنا به اظهارات جعفری نماینده سوریه در شورای امنیت: دستگاه اطلاعاتی ترکیه در ماه­های اخیر برای بازگرداندن بعضی مناطق آزاد شده توسط ارتش سوریه، دیدارهای متعددی با ابومحمد جولانی سرکرده النصره و نمایندگان گروه­های تروریستی شرکت کننده در آستانه نمود. این دیدارها بیانگر حمایت بی حد و مرز ترکیه از این گروه هاست.
  • فرار از تعهدات توافق آستانه که این کشور را در برابر هر گونه تغییر در مناطق کاهش درگیری مسؤل می داند.
  • حمایت تسلیحاتی و پشتیبانی عملیاتی از گروه­های مسلح تروریستی در مناطق ادلب و شمال حماه

چالش در روابط با آمریکا:

  • ترکیه به دلیل منافع اقتصادی و استراتژیک خود، همیشه بدنبال ایجاد توازن در روابطش با آمریکا و روسیه بوده است. پوتین در حاشیه اجلاس سران 20 در اکتبر 2018 گفت: ترکیه یک کشور مورد اعتماد ماست. این کلام را بعدها اردوغان در افتتاح پروژه گاز السیل ترکی برای انتقال گاز روسیه به اروپا تکرار نمود که ترکیه روسیه را شریک مورد اعتماد خود می داند. این در حالی است که از آمریکا به عنوان هم­ پیمان استراتژیک نام می برد. این امر سبب گردید ترکیه برای حفظ توازن خود با این دو قدرت از یک طرف با آمریکائی ها وارد معامله شود و در کنار همراهی با سیاست­های آمریکا در راستای مبارزه با داعش در مناطق شرق سوریه، اقدام به خرید سیستم ضدهوائی پاتریوت و هواپیمای اف 35 و اخذ مجوز صادرات قطعات سلاح آمریکائی به دیگر کشورها نماید و از طرفی دیگر برای چشم پوشی روسیه از گسترش نفوذ ترکیه در ادلب و حماه اقدام به خرید سیستم ضد هوائی اس 400 از روسیه نمود، موضوعی که با مخالفت آمریکائی ها به چالش بزرگ میان ترکیه و آمریکا تبدیل گردید و ترکیه را با بحرانی سنگین در روابطش با ناتو و روس ها مواجه نموده است.

ترکیه علیرغم حضورش در ادلب و حماه و داشتن نقش بازدارنده برای ورود روسیه و ارتش سوریه به این منطقه که حمایت آمریکا را نیز به همراه دارد، از هم­پیمانی اکراد با آمریکا و تجهیز آنها به سلاح های سنگین به شدت نگران است. از طرفی دیگر ترکیه بدون حمایت آمریکا در برابر روسیه بی دفاع تر خواهد ماند لذا با آمریکائی ها به توافق رسیده است تا روند کامل تخلیه آمریکا از مناطق کردی سوریه، دست به حمله به مناطق کردی نزند. این در حالی است که مسأله شرق فرات به هماهنگی با اسد، روسیه و ایران بستگی دارد و ترکیه و آمریکا به تنهائی نمی­توانند تصمیمی بگیریند.

نتیجه:

نقش ترکیه تنها به نفوذ سیاسی و اقتصادی اش نیست بلکه حمایت این کشور از معارضه به عنوان یکی از اعضای پیمان ناتو و حمایت آمریکا و اروپا از نقش ترکیه در این کشور پلی برای روابط کشورهای عربی و غرب با سوریه خواهد بود.

ترکیه با سیاست عدم اعتراف رسمی دولت بشار اسد، مانعی مهم در برابر سیاست­های رژیم های عربی که برای بازکرن سفارتخانه های خود دست به تلاش فراوانی زده اند ایجاد کرده است و وجود تعارض در سیاست­های کشورهای عربی طرفدار اخوان و معارضان اخوان را به نمایش گذاشته است.

ادامه دارد…

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.