راهبرد ملی -|- nationalstrategyسخنان اخیر ترامپ و اقتصاد ایران - راهبرد ملی -|- nationalstrategy

باید گفته شود اگرچه ترامپ (فردی که تنها راه حلش برای تمام مشکلات جهان ” جنگ” است ، بطوریکه کارنامه او تا کنون نشانگر سخنی غیر از جنگ و خشونت نبوده، یک بار درگیری با مکزیک بر سر کشیدن دیواری بلند میان کشورش با این نقطه از دنیا، یک بار درگیری با چین و کشیدن دیواری از نوع تعرفه‌ای، با این کشور ، و….) به نمایندگی از دولت آمریکا و خارج از عرف دیپلماتیک به خود اجازه می‌دهد که در مقابل تمام مردم جهان، حرف‌های سخیفی را بیان کرده با این اقدام خصمانه خود، غبارآلود کردن فضای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران و نا امن جلوه دادن بازار ایران (با توجه به علاقمندی سرمایه گذاران به ورود به بخش انرژی و بازار ایران ) را هدف قرار داده و با ایجاد تردیدهای جدید در مورد سرنوشت برجام ( به‌صورت جدید) ، تهدید قراردادهای منعقده میان ایران با شرکت‌های آمریکایی، اروپایی و آسیایی در صنایعی نظیر حمل‌ و نقل، نفت و گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر و…را مد نظر قرار داده است ، اما برجام یک سند بین‌المللی است که مورد حمایت شورای امنیت سازمان ملل بوده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم ضمن بیانیه ای همه ادعاهای ترامپ را رد کرد. لذا با توجه به مواضع کشورهای اروپایی (و همچنین روسیه و چین) در رابطه با برجام و میزان مراودات اقتصادی و قرار دادهای اروپا با ایران در مقطع پس از برجام و حمایت مجدد آنها از برجام ساعاتی بعد از سخنرانی ترامپ می توان گفت تا زمانی که دیدگاه اروپا نسبت به پایبندی ایران به توافق هسته‌ای تضعیف نشود، تغییری در روابط اقتصادی و تجاری ایران رخ نخواهد داد و تنها امکان و ابزاری که برای ترامپ در این زمینه وجود دارد تمدید تحریم های خود امریکا در قبال ایران است چرا که تنها قرار داد امریکا پس از برجام با ایران قرار داد” بوئینگ”است (شرکت هواپیمایی بوئینگ که طی یک سال گذشته دو قرارداد فروش چندین فروند هواپیما به ایرلاین‌های ایرانی را منعقد کرده، هنوز فرآیند گرفتن مجوز قرارداد 3 میلیارد دلاری خود با شرکت آسمان ایران را کامل نکرده است. خودداری ترامپ از تأیید پایبندی ایران به برجام تأثیر فوری‌ای بر نهایی شدن سفارشات شرکت آسمان خواهد داشت. شرکت بوئینگ گفته “ما همچنان از دستورات دولت آمریکا در زمینه معاملاتمان با ایران تبعیت می‌کنیم”. لذا ممکن است این سخنان فضای عدم قطعیت را برای شرکت‌هایی نظیر بوئینگ، ایرباس و جنرال الکتریک که با ایران وارد معامله شده‌اند افزایش دهد) علاوه بر این کسب درآمدهای نفتی و دسترسی به اعتبارات خارجی که از جمله مهم‌ترین آثار مثبت برجام بر اقتصاد ایران بوده است. آنقدر عمیق است که براحتی و با بدعهدی یک طرف ، از اقتصاد ایران محو نخواهد شد. ضمن اینکه موضع گیری شرکت های بزرگ خارجی و اتحادیه اروپا متعاقب سخنرانی اخیر ترامپ و تاکید بر تداوم روابطشان با ایران همچون گذشته و اقرار آنها به پایبند بودن ایران به تعهدات خود در متن برجام دلیلی برای تحریم مجدد ایران برای آنان باقی نمی گذارد. در مورد بازارهای داخلی هم باید گفته شود از آنجا که مواضع خصمانه امریکا در قبال ایران تازگی نداشته و سخان ترامپ نیز در ضدیت بابرجام و ایران مسبوق به سابقه است لذا بدیهی است که سخنرانی اخیر ترامپ هم هر اثری می خواست بر اقتصاد ایران بگذارد در قبل گذاشته است. و در واقع بازار داخلی ما واکنش هیجانی را پیش از این نشان داده و از این مراحل عبور کرده‌ و با سیاست‌های بموقع، بازار در روزهای بعد از صحبت‌های ترامپ مدیریت شد و دولت جهت کنترل نوسان احتمالی بازارها برنامه ریزی هایی کرد. همچنین با توجه به لحاظ درصدی از ریسک سیاسی حاصل از احتمال لغو برجام در قیمت ها، بازار سرمایه نیز بعید است که طی ماه‌های آینده، به این بازار صدمه جدی وارد شود. همچنین بازار مسکن در ایران نیز متاثر از سیاست‌های داخلی بوده و حداقل تأثیر را از اقدامات ضدبرجامی دونالد ترامپ خواهد داشت. در واقع توقف همکاری‌های مالی و تهدید نهادهای مالی برای همکاری نکردن با بانک‌های ایران نهایت تهدید امریکا برای ایران خواهد بود. که در ابن مورد نیز چالش‌های مراودات بانکی ما با جهان به خاطر کارشکنی‌های امریکا مسبوق به سابقه است و امریکا دیگر ابزار جدیدی برای تحریم بیشتر در اختیار ندارد.

بدلیل سطح اندک همکاری بانک‌های بزرگ با ایران ، تقلیل یا قطع این روابط نیز بی اثر می گردد. با توجه به عدم وابستگی قابل توجه اقتصاد ایران و امریکا و جدید نبودن مواضع خصمانه امریکا در قبال ایران لذا موضعگیری اخیر رئیس جمهوری امریکا نسبت به ایران تبعات اقتصادی قابل توجه و معتنابهی نخواهد داشت.

راهبردهای اساسی کاهش ریسک در قبال چالش ها

1- حرکت جدی به سوی تحقق اقتصاد مقاومتی و کاهش وابستگی به اقتصاد جهانی و کاهش ضربه پذیری اقتصاد کشور در قبال شوک ها و تحریم ها و…

2- تداوم و تاکید برحرکت جدی به سمت کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت و بالمال کاهش تاثیر پذیری از تکانه ها و شوک های نفتی که همواره مورد توجه دشمان ما بوده است.

3- برنامه ریزی دقیق در جهت اقدامات بازدارنده این تاثیر گذاری در قالب قراردادهای بلند مدت با شرکای تجاری.

4-کاهش وابستگی به دلار (به دلیل محصولات مصرفی وارداتی) از طریق کاهش وابستگی به واردات محصولات استراتژیک

5-توجه جدی و استمرار اقدام در جهت ایجاد پیمان های دوجانبه پولی

جمع بندی:

بدون شک این گونه سخنگویی ترامپ و زیر سوال بردن مراجع بین المللی که مدعی تامین ثبات و امنیت در جهان هستند در افکار عمومی دنیا تاثیر منفی خود را خواهد گذاشت و فصل جدیدی از مناسبات سیاسی در جهان (با محوریت اختلاف بین دنیا و آمریکا که همواره موضوعات جهانی را رهبری می کرده) را بنا خواهد نهاد که نمونه آن عدم همراهی و حمایت اروپا ، متحد استراتژیک امریکا، با اینگونه رفتارهاست. به طور قطع، سخنان دونالدترامپ، برای اقتصاد پرمزیت و پتانسیل های بالقوه و بالفعل ایران، اعم از موقعیت جغرافیایی و ژئو پولیتیک، منابع انرژی (نفت و گاز) و معادن ، نیروی انسانی و…. دیگر یک تهدید نیست؛ چراکه کشور ما، سخت‌ترین شرایط تحریم اقتصادی ساخته تصمیمات اروپا و آمریکای متحد را با کسب تجربیاتی ارزنده پشت سر گذاشته و همواره علیرغم همه آن تحریم های سنگین، فعالیت های خود را هر چند سخت و نفس‌گیر، دنبال کرد.

بدیهی است حفظ وحدت ملی و دوری از تفرقه و اتکا به توانمندی‌های داخلی و افزایش توان دفاعی، همراه با تلاش در جهت توسعه بیشتر روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و سایر کشورها مختلف از جمله چین، روسیه، فرانسه، آلمان و سایر کشورهای اروپایی می تواند در خنثی سازی سیاست های پنهان و آشکار آمریکا در قبال کشورمان بسیار موثر باشد.

در پایان باید گفته شود حرکت جدی به سوی تحقق اقتصاد مقاومتی راهگشای کاهش وابستگی به اقتصاد جهانی و کاهش ضربه پذیری اقتصاد کشور در قبال شوک ها و تحریم ها خواهد بود.

دکتر امیرحسین طاهری

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و تحلیل گر مسائل بین الملل

۲۵ \۷\۹۶