راهبرد ملی -|- nationalstrategyسند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین ابعاد سند و اهمیت آن برای دو طرف ایران و چین

سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین بخشی از تدارک جاده نوین ابریشم است که اکنون توسط جمهوری خلق چین در حال احداث آن است.

در صورت پیوستن ایران به این جاده، تحول مهمی درعرصه کار و تولید و در آمد ناشی از ترانزیت کالا و حمل و نقل در ایران اتفاق خواهد افتاد و هر گونه بحث درباره این سند خارج از چارچوب طرح “راه ابریشم جدید” بحثی ناقص خواهد بود.

انتشار گزارش‌هایی درباره «سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین» واکنش شدید افکار عمومی را برانگیخته و بحث هایی را درباره اهداف و چشم‌انداز آن دامن زده‌ است.

از آنجائی که این سند می تواند به عنوان یک سند راهبردی به منظور توسعه مناسبات همه‌جانبه ایران و چین و موتور محرکه و کاتالیزور رشد و پیشرفت ایران، آن هم در شرایط تحریمی باشد، لذا در این نوشتار به بررسی ابعاد این قرارداد و اهمیت آن برای دو طرف ایرانی و چینی پرداخته و پیشنهادات و راهکارهایی در این رابطه ارائه گردیده است.

سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین بخشی از تدارک جاده نوین ابریشم توسط جمهوری خلق چین است. در صورت پیوستن ایران به این جاده، تحول مهمی درعرصه کار و تولید و در آمد ناشی از ترانزیت کالا و حمل و نقل در ایران اتفاق خواهد افتاد.

۱– جاده ابریشم : مگاپروژه اقتصاد سياسي بين المللي

ابتكار «يک كمربند – يک جاده چين» طرح ایجاد شبکه به هم پیوسته راه‌های آبی و خشکی برای متصل کردن آسیا به آفریقا و اروپا مهم ترين مگاپروژه اقتصاد سياسي بين المللي در شرايط كنوني بوده و ایران را در تقاطع کریدورهای بین‌المللی داد و ستد قرار داده و رونق اقتصادی و اشتغال را به دنبال خواهد داشت.

لذا برای بهره مندي حداكثري ج.ا. ايران از طرح جاده ابريشم جديد، باتوجه به اهميت و تاثيرگذاري این مگاپروژه در شكل گيري محيط جديد ژئواكونوميک پيرامون و از طرفي موقعيت ژئوپوليتيک كشورمان، لازم است سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین مورد توجه جدی قرار بگیرد.

سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین بخشی از تدارک جاده نوین ابریشم توسط جمهوری خلق چین است. در صورت پیوستن ایران به این جاده، تحول مهمی درعرصه کار و تولید و در آمد ناشی از ترانزیت کالا و حمل و نقل در ایران اتفاق خواهد افتاد.

۲– قرار داد ایران و چین: اهداف و چشم‌اندازها

اهداف و زمینه‌های همکاری این سند شامل همکاری دوجانبه اقتصادی و تجاری، حوزه‌های فناوری، گردشگری، مبارزه با تروریسم و گسترش همکاری نظامی برای تقویت ظرفیت‌های دفاعی و راهبردی، انرژی، نفت، پتروشیمی، انرژی‌های تجدید ناپذیر و هسته‌‌ای غیرنظامی، بزرگراه، خط آهن، اتصالات دریایی، همکاری‌های بانکی با تاکید بر استفاده از ارزهای ملی و مقابله با پولشویی، علمی و اکادمیک و فن آوری، ریشه کن کردن فقر و بهبود وضعیت معیشت مردم، نظارت و اجرا، همکاری در کشور ثالث، نفی فشارهای خارجی بیان گردیده است.

از آنجائی که انتشار سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین، زمینه ساز طرح یک سلسله بحث ها در جهت مخالفت با آن شده است، ابتدا به عوامل و محورهای برجسته شدن مخالفت و تخریب افکار عمومی در این رابطه را مورد بررسی قرار می دهیم.

۱-۲– خط تخریب علیه قرارداد همکاری ایران و چین با هدف انحراف افکار عمومی

انتشار این طرح یک سلسله بحث های عمدتا همراه با مخالفت با آن را به دنبال داشته است.

در تبیین چرایی مخالفت‌ها‌ با موضوع سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین، باید لایه پنهانی موضع گیری‌های سیاسی را از دیدگاه برنامه‌ای مخالفان بطور دقیق خواند. چرا که هر مخالفتی با این طرح را نمی‌توان مردمی، دلسوزانه، سازنده و ملی تلقی کرد.

قابل ذکر است که در برنامه ریزی کلان، هرم عمودی از دیدگاه راهبردی(استراتژیک) آغاز می شود و سپس به برنامه های اجرایی (تاکتیکی) تقسیم گردیده و درنهایت در هریک از این برنامه ها پروژه های مختلف تبیین، طراحی و در نهایت اجرا می شوند.

آنچه تا بحال در مورد این قرار داد شایعه پردازی شده همه در دو ردیف پایین تر، یعنی برنامه ای و پروژه ایست که هنوز بر سر آن توافقی نشده است.

۲-۲- حامیان خط تخریب

■ امریکا با توجه به منافع ملی و راهبردی خود برای جلوگیری از گسترش نفود چین، در درجه نخست مخالفان این طرح قرار دارد. چرا که اجرای این سند، زیر پای تحریم های ظالمانه و کمر شکن آمریکا علیه ایران را خالی کرده و زمینه حضور گسترده تر اقتصادی چین بعنوان رقیب اصلی اقتصادی آمریکا در منطقه را بیش از پیش فراهم می سازد.

■ کشورهای اروپائی نیز از مخالفان این طرح هستند و برغم‌ اینکه خود بیشترین روابط را با چین داشته و همه کالاهای خود را از چین وارد می کنند، اما از رابطه دیگر کشورها با چین ناراضی بوده و خواهان آن هستند که موقعیت مناسبات انحصاری خود با چین از یکسو و مناسبات انحصاری با کشورهای توسعه نیافته را برای خود حفظ کنند.

■ اپوزیسیون و مخالفان ایرانی جمهوری اسلامی که تقریبا تمام رسانه های فارسی زبان خارج از کشور را علیه سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین بسیج کرده و با انواع خبرهای ساختگی، در صدد انحراف افکار عمومی هستند. در حالی که با اندکی دقت در محتوای این سند، دروغ بودن ادعاهای رسانه های خارجی درباره سند همکاری‌های ایران و چین را نشان خواهد داد.

۲-۳- محورهای خط تخریب

■ برخی منتقدان( البته همه در لباس دایه مهربان تر از مادر و با داعیه دفاع از منافع ملی مردم ایران این کارزار را راه انداخته اند)، شایعه کرده اند که در این سند همکاری جامع، جزیره کیش به مدت پنج سال در اختیار چین قرار می گیرد در صورتی که در این متن راهبردی، هیچ اشاره‌ای به کیش نشده و تنها در یک بند آمده که «سرمایه گذاری و توسعه جزایر منتخب در حوزه گردشگری،صنایع پتروشیمی ، شیلات و… توسط چین» که البته این جزایر نیز از سوی ایران و با توجه به مصالح و نیازهای کشور انتخاب و معرفی خواهند شد.

■ سوق دادن افکار عمومی به سمت «قرارداد ترکمانچای» به عنوان تیپیکال قراردادِ به تاراج رفتن کشور در تاریخ معاصر کشور. این در حالی است که «سیاه نمایی ها»یی از این نوع، کوچکترین نسبتی با متن خودِ سند و مفاد مندرج در آن نداشته و چیزی جز یک بازی روانی برای منحرف ساختن افکار عمومی نیست.

۳- مشارکت و همکاری‌های جامع ایران و چین: آثار و پیامدها

سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین گرچه جنجال های فراوانی را در پی داشته، اما به عنوان یک سند راهبردی از امتیازات و فرصت های فراوانی برای ملت و دولت جمهوری اسلامی ایران برخوردار است.

به نحوی که می توان فارغ از هرگونه تعصب و نگاه جانبدارانه ای اصل امضای چنین سندی را مبداء ورود ایران به دورانی نوین به شمار آورد.

از آنجا که ماهیت سند مذکور فراتر از تعهدات بین حاکمیتی است، دقت نظر در ابعاد آن اجتناب ناپذیر است.

۴– آثار

4-1- مشارکت میان ایران و چین، نقطه اشتعال جدیدی در روابط رو به وخامت چین و ایالات متحده آمریکا و ضربه بزرگی به سیاست‌ تهاجمی ترامپ در قبال ایران از زمان خروج از برجام است.

در واقع می توان گفت این سند نمایانگر موضع انتقادی چین در قبال خروج یکجانبه امریکا از برجام و تحریم‌های ظالمانه این کشور علیه ایران و همچنین دلزدگی ایران از کشورهای اروپایی است که برغم آنکه به سیاست‌ ترامپ در قبال برجام مخالف هستند، به طور پنهانی از انواع تعاملات وعده داده شده با ایران در برجام عقب‌نشینی کرده‌اند.

4-2- از جمله آثار سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین ، همکاری گسترده اقتصادی و امنیتی دو کشور برای سرمایه‌گذاری چند صد میلیارد دلاری چین در بخش‌های انرژی و دیگر بخش‌های ایران و اقدامی در جهت تضعیف تلاش‌های ضدایرانی دولت دونالد ترامپ توصیف می گردد.

4-3- گسترش وسیع مشارکت چین در پروژه‌های بانکداری، مخابرات، بنادر، راه‌آهن و ده ها پروژه دیگر و توسعه همکاری نظامی میان ایران و چین از دیگر آثار این قرارداد خواهد بود، بطوری که طبق این سند جامع همکاری ایران و چین، آموزش‌ها و رزمایش‌های مشترک، تحقیقات مشترک و توسعه تسلیحات و اشتراک‌گذاری اطلاعات میان دو کشور برای مبارزه با «نبرد بی‌وقفه با تروریسم، قاچاق انسان و مواد مخدر و جرایم مرزی» افزایش می‌یابد.

4-4- در صورت عمل به تعهدات تعریف شده در این سند توسط چین، نیاز ایران به بازار انرژی برای سال ها، تضمین شده و بخش بزرگی از نیاز نفتی چین نیز مرتفع و تحریم‌های آمریکا بر نفت ایران نیز بی‌اثر خواهد شد. بنابراین دغدغه‌های اقتصادی ایران برای مدت طولانی برطرف می شود.

4-۵- توسعه میادین ایران توسط چین، که تامین کننده نیازهای گازی این کشور نیز خواهد بود، منافع مشترک دو کشور(برد-برد) را به ارمغان می آورد.

۵– پیشنهادات و راهکارها :

5-1- سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین مثل هر سند و تفاهم نامه ای در این سطح، باید با صبر و مداقه صاحب نظران بررسی شود. بی آنکه در نهایی شدنش تعجیل یا تاخیری روا داشته شود.

5-2- در بررسی تعهدات این چنینی که تعهدات بین نسلی به شمار می روند، ضروری است ضمن گشودن راه نقد عالمانه و بدور از احساسات در بررسی ها، تمامی جوانب امر به ویژه جنبه های فرهنگی و اجتماعی نسل های آینده مورد دقت نظر قرار گیرد و از آنجا که در این سند سخن از روابط عمیق دانشگاهی، علمی و فرهنگی است و تاکید فراوانی بر توسعه گردشگری و صنایع این حوزه شده است، فهم آینده پژوهانه این سند از حضور فرهنگی- اجتماعی شرکت های توسعه ای کشور چین ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

5-3- پیش از تصویب و نهایی شدن سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین ، تهیه پیوست های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جهت نظام مند نمودن رفتار دولت جمهوری اسلامی و تعیین حدود و اختیارات آن ضروری است، تا ضمن جلوگیری از افراط و تفریط ها در این خصوص، از آسیب های احتمالی همچون آسیب های متوجه سند چشم انداز ممانعت به عمل آید.

5-4- موقعيت منحصر به فرد ژئواستراتژيک كشورمان بستر مناسبي را براي تبديل نمودن ايران به عنوان پل اصلي ارتباطي بين چين و آسياي شرقي و جنوبي به ويژه هند با روسيه و كشورهاي اروپايي از يک سو و كشورهاي آسياي ميانه و روسيه با كشورهاي حاشيه خليج فارس و شمال افريقا از ديگر سو فراهم مي نمايد.

با رشد خيره كننده حجم تجارت جهاني و مبادله و توزيع حجم عظيمي از كالاها بين قطب هاي اقتصادي مورد اشاره، مشاركت مناسب در طرح مذكور مي تواند اولا جايگاه ارتباطي كشورمان را ارتقاء بخشد و ثانيا ظرفيت عظيم درآمد حاصل از ترانزيت كالا را براي كشور به ارمغان آورد.

5-5- مخالفان این طرح با سیاست‌گذاری رسانه‌ای با هدف تخریب افکار عمومی، ذهن مردم را آماج شبهه‌ و شایعات مختلف درباره این طرح قرار داده و می دهد، لذا باید استراتژی‌ رسانه‌ای دشمن را رصد کرده و توجه داشت که دشمن از استراتژی‌های متفاوتی برای القاء و انحراف افکار عمومی استفاده می‌کند.

5-6- نکته پایانی آنکه؛ بایستی با تدوین استراتژي هوشمندانه و به هنگام درخصوص طرح مورد اشاره به طور هدفمند، مستمر و بلند مدت از طرف دستگاه ديپلماسي كشور پيگيري شده و زمینه استفاده از مزاياي فراوان آن با اتخاذ تدابير مناسب و سريع در اين زمينه فراهم گردد.

خط تخریب رسانه‌ای و ارکستر پر قدرت تبلیغاتی، که با حمایت و برنامه ریزی ایالات متحده آمریکا علیه  سند همکاری ایران و چین  صورت می گیرد ، با هدف انحراف افکار عمومی و ضدیت با منافع جمهوری اسلامی ایران است.

جمع بندی

سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین برغم تمام حاشیه‌سازی‌ها، راه درازی برای نهایی شدن در پیش داشته و از آن دست موضوعاتی است که نمی توان با عجله و شتابزدگی نسبت به آن تصمیم گیری کرد.

چون منابع و منافع این نوع قراردادها کوتاه‌مدت و فوری نیستند، بلکه در یک بستر زمانی میان مدت و طولانی مدت و در سطح استراتژیک و راهبردی تعریف می شوند.

لذا نباید این گونه قلمداد شود تا زمانی که کشورمان تحریم است این قرارداد را پیش برده و بعد از تحریم کنارگذاشته خواهد شد.

واقعیت این است که ایران، از نظر ژئوپولیتیک، ژئواستراتژیک و هم از جایگاه ژئوانرژیک دارای امتیازات و برتری هایی است.

از آن سو کشور چین هم دارای دانش و توان اقتصادی و تجاری بالایی است.

پس بی شک این دو کشور می‌توانند در سایه تصویب و انعقاد یک قرارداد طولانی مدت و استراتژیک، امتیازات بسیار زیادی را متوجه دو طرف کنند.

مضافا اینکه در این رابطه، کلان پروژه یک کمربند، یک جاده چین (راه ابریشم جدید) نباید نادیده گرفته شود.

سوال از منتقدان این طرح این است که چرا همکاری های بلند مدت و راهبردی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از عربستان گرفته تا امارات متحده عربی، کویت، عمان و دیگر کشورها با چین محل نگرانی نیست، اما سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین که هنوز جزئیات مفاد آن منتشر نشده است با این میزان از هجمه ها، انتقادات موج سواری های مخرب سیاسی و رسانه‌ای همراه شده است.

چرا باید کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و دیگر همسایگان ما از مسیر توسعه همکاری های بلندمدت و راهبردی با چین به امتیازات جدی اقتصادی، تجاری و حتی امنیتی دست پیدا کنند، اما ایران نباید تلاشی در این رابطه داشته باشد؟

خط تخریب رسانه‌ای و ارکستر پر قدرت تبلیغاتی، که با حمایت و برنامه ریزی ایالات متحده آمریکا علیه سند همکاری ایران و چین صورت می گیرد ، با هدف انحراف افکار عمومی و ضدیت با منافع جمهوری اسلامی ایران است.

به هرحال باید این واقعیت تلخ را پذیرفت که اکنون حمله، نقد و هجمه سازی علیه سند مذکور به بهانه دغدغه منافع ملی و امنیت کشور به یک روند و پروژه ثابت برای کسب قدرت و منافع برخی افراد و طیف‌های سیاسی بدل شده است.

چرا که توسعه همکاری نظامی میان ایران و چین همچون زنگ هشداری برای ایالات متحده آمریکا، نه تنها به نفوذ آمریکا در منطقه ضربه می‌زند، بلکه سیاست‌های تحریمی علیه ایران را ناکارآمد می‌کند.

سند همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین ، به غرب و بخصوص آمریکا نشان خواهد داد که ایران در عرصه بین المللی برای برون رفت از محدودیت های ناشی از تحریم‌ های اقتصادی امریکا، گزینه های بسیاری دارد‌ که یکی از آنها باز کردن دروازه همکاری های استراتژیک و بلند مدت در عرصه های اقتصادی، سیاسی و امنیتی با چین، است.

باید اذعان نمود توجه دو کشور و به ویژه ایران برای نهایی کردن این سند، ربطی به تاثیر شرایط تحریمی، سیاست فشار حداکثری آمریکا یا آثار منفی شروع کرونا بر اقتصاد و معیشت کشور ندارد.

چرا که حتی در یک فضای بدون تحریم هم باید به سمت تعامل با کشور چین حرکت کنیم.

بر هیچ کس پوشیده نیست که چین، اکنون قدرت اول اقتصادی و تجاری جهان است یا اینکه در چند سال آینده به این جایگاه دست پیدا خواهد کرد.

لذا این اجرای این سند  باعث خواهد شد که امتیازات ژئوپلیتیک، استراتژیک و ژئوانرژیک جمهوری اسلامی ایران در کنار دانش و توان اقتصادی و تجاری چین، یک قدرت مضاعف را به تهران و پکن در برابر واشنگتن بدهد.

به همین دلیل است که خط تخریب رسانه‌ای و یک ارکستر پر قدرت تبلیغاتی در خارج از کشور، با هدف تحریک در داخل کشور علیه آن با حمایت و برنامه ریزی ایالات متحده آمریکا سعی در تخریب این سند همکاری جامع ایران با چین دارد.

باید گفته شود همکاری های ایران با پروژه های منطقه ای جهانی مانند پروژه راه ابریشم چین با هدف استفاده از اعتبارات فراهم شده در مدرنیزه کردن و گسترش فزاینده تاسیسات و زیر ساخت های کشوری از راه آهن سراسری سریع السیر گرفته تا شهرسازی، ساختن بندرها، فرودگاه ها، توسعه تاسیسات اقتصادی در زمینه های معدنی، کشاورزی، انرژی های سوخت فسیل و غیره و دیگر مواردی که در سند همکاری ذکر گردیده اند، همگام با مدیریت حساب شده آن می تواند کاملا به نفع منافع ملی کشورمان محسوب گردد.

گروه اقتصادی سایت راهبرد ملی