توجه به آیندۀ گروه های مقاومت سوریه و عراق در پسا داعش
آینده نیروهای حشد اشعبی در عراق و جیش الوطنی در سوریه با توجه به اضمحلال حکومت خود خوانده داعش و گروه های تکفیری موضوع این یادداشت است.
24 ژانویه 2018 09:42
مقدمه
زمانی که گروه های تکفیری وهابی داعش شهر موصل دومین شهر بزرگ عراق را اشغال کرده بودند و به سمت فتح بغداد پیش می رفتند، ارتش فرو پاشیدۀ عراق، یارای مقاومت و ایستادگی در برابر تکفیری های مسلح داعش نداشت. در چنین شرایطی نیروهای بسیج مردمی موسوم به حشدالشعبی با چند گروه دیگر از شبه‌نظامیان قدرتمند شیعه در اواسط سال ٢٠١٤ برای نبردی سخت و خونین علیه داعش سازماندهی شدند؛ حشدالشعبی درعین‌حال که از نظر فنی در کنترل دولت مرکزی بغداد قرار داشت، توسط فرماندهان مستشاری ایران که بنابه دعوت دولت قانونی عراق صورت گرفت آموزش های نظامی را فرا گرفته و با تجهیزات رزمی، روانۀ مناطق عملیاتی شدند و راه پیش روی نیروهای داعش را مسدود کرده و در ادامه، آزادسازی سلسله شهرهای مرزی عراق را نیز بر عهده گرفتند. اکنون که شاهد آزاد سازی کامل عراق از نیروهای تکفیری هستیم و اضمحلال کامل دولت خود خوانده داعش در سوریه را می بینیم، این سئوال مطرح است که سرنوشت نیروهای شبه نظامی در عراق و سوریه چه خواهد شد؟ گروه کار سیاست های کلان موسسه فرهیختگان در این یادداشت با پیشنهاداتی به این موضوع پرداخته است.
نقش گروه های مقاومت
پس از سه سال حضور داعش در عراق و گذشت شش سال از جنگ های داخلی سوریه ، ارتش عراق با پشتوانه نیروهای مردمی ، داعش را به عقب رانده و سازمان نظامی و حکومتی آن ها را درهم شکسته است. نیروهای مردمی و شبه‌نظامیان عراقی و سوری ، نقش تاثیر غیر قابل انکاری بر تحولات میدانی و پیروزی در صحنه جنگ در عراق و سوریه ایفا نمودند.
اما نیروهای مقاومت در مرزهای عراق و سوریه ایستادند، مقاومت کردند، حماسه آفریدند و توانستند بعد از یک جنگ تمام عیار شش ساله به رغم حمایت همه جانبه برخی قدرت های فرا منطقه ای و کشورهای منطقه، از داعش، که نیمی از سرزمین های عراق و سوریه را در تصرف داشت، حکومت خودخواندۀ خلافت آنان در عراق وسوریه را به عقب رانده و مضمحل نمایند و در نتیجه فاز جدیدی از حضور مردمی در صحنه های عملیاتی منطقه در جنگ عراق و سوریه علیه داعش و نیروهای تکفیری را به منصه ظهور برساندند. و اکنون بعد ازفروپاشی داعش در عراق و سوریه ، برخی جریان های ناهمسو با مقاومت، در صدد هستند پرونده فعالیت نیروهای حشدالشعبی عراق و همچنین جیش الوطنی سوریه را ، مختومه اعلام نمایند.
لزوم حفظ ساختارگروه های مقاومت:
بعد از هم پاشیده شدن ساختار حکومتی داعش در عراق و سوریه، ضرورت دارد که چند موضوع مهم همزمان مورد بررسی قرار گرفته و فراموش نگیرد:
- نظامیان تکفیری وهابی داعش پس از اضمحلال چه خواهند کرد و پس از شش سال جنایت و خشونت، چه فتنه ای را مجدداً در منطقه طراحی خواهد کرد.
- نقش مستشاری کشورهای منطقه که بنابه درخواست دولت های قانونی در عراق و سوریه صورت گرفته است؛ چگونه ادامه می یابد؟
- در شرایط کنونی رفتار بازیگران منطقه ایی در تقابل با مداخلات آمریکا و همپیمانانشان (عربستان و اسرائیل ) در منطقه که تاکنون به انحا مختلفی نشان از تشدید منازعات داشته است، چگونه باید تنظیم شود؟
- وضعیت نیروهای حشدالشعبی عراق و گروه های مقاومت شیعی (فاطمیون، حیدریون و زینبیون) پس از نابودی داعش در عراق و سوریه چه خواهد شد؟
پاسخ به سئوال اول مسلماً نیاز به یک بررسی دقیق و عمیق دارد. اما اجمالاً این احتمال وجود دارد که نیروهای گریخته، فراری و شکست خوردۀ گروه های وهابی تکفیری، در بازگشت به کشورهای خود یا در کشورهای همجوار با ایران و عراق، موجودیت خود را بازسازی و تغییر سازمان دهند و با تاکتیک های جدید، به عملیات های پراکنده و غافلگیر کنندۀ تیمی یا انفرادی (گرگ انفرادی) روی آورند و این کار شروعی باشد برای یک فتنۀ بزرگ و غیر قابل پیش بینی در منطقه است.
در مورد سئوال دوم بدیهی است نقش مستشاری کشورهای همسایه از جمله ایران، در عراق و سوریه منوط به عواملی همچون چگونگی حضور و تهدید گروه های تکفیری و داعش در مرزهای کشورهای همسایه و تداوم درخواست های دولت های قانونی این کشورها رقم خواهد خورد.
در پاسخ به سئوال سوم باید اذعان نمود از آنجا که خوی نظام سلطه به سردمداری آمریکا بر ایجاد و گسترش سلطه نظامی و اقتصادی و فرهنگی استکبار در منطقه استوار شده است، در گام اول هیچ انتظاری از خروج سریع و بدون قید شرط آمریکا از منطقه یا کاهش مداخلات آنان در امور کشورهای خاور میانه از جمله عراق و سوریه وجود ندارد، اما اتخاذ سیاست های هماهنگ از سوی کشورهای منطقه در قبال سیاست های مداخله گرانه آمریکا و اعلام مواضع مخالف با آنچه آمریکا در منطقه به دنبال آن است، می تواند این کشور و هم پیمانانشان را به انزوا بکشاند. این موضوع در قضیه اعلام پایتختی قدس از سوی آمریکا که با موضوع گیری مخالف کشورهای آزاده منطقه روبرو شد به خوبی تجربه گردید.
اما در موضوع چهارم که با شکست داعش و گروه های افراطی و تکفیری تروریستی در عراق و سوریه برجسته گردیده است . این سئوال قابل طرح است که سرنوشت افراد نظامی، جنگجویان و رزمنده ها، پس از خاتمۀ جنگ چه می شود و چه خواهند کرد؟ الان به موازات بررسی آیندۀ داعش، در راستای حفظ امنیت سرزمینی و عدم غافلگیری نیروهای نظامی و امنیتی، وضعیت آیندۀ حشد الشعبی عراق، جیش الوطنی سوریه و لشگرهای فاطمیون، زینبیون و حیدریون نیز دارای اهمیت بسیار است که باید به عنوان یک مسئلۀ مهم مورد توجه قرار گیرد.
در واقع یکی از دغدغه های دولت عراق و سوریه و نیز اهتمام بازیگران تأثیرگذار در منطقه، در ارتباط با آیندۀ این نیروها در عراق و سوریه، باید این باشد که نیروهای مقاومت را رها نکنند. با احتمال تداوم شرایط غیر قابل پیش بینی و زمینه های بحران در آینده سیاسی این کشورها می تواند این نیرو ها را به عنوان بازوان تاثیر گذار قدرت های سیاسی و مردمی در صحنه سیاسی این کشورها معرفی کند. حضور و توان این نیروها در شرایط غیرجنگی با سازماندهی جدید مصروف حفظ امنیت و سپس بکارگیری در حوزه های عمران و سازندگی شهرهای عراق و سوریه گردد .
این جمعیت جهادگر و رزمندۀ سازماندهی شده، قابلیت بسیار خوبی است که اگر به آن توجه نشود، قطعاً موجب خسران کشور عراق و سوریه و گروه های شیعی خواهد شد. بنابراین، پیشنهاد می شود در حفظ و بکارگیری نقش آفرینان عرصه مقاومت، برای دو دوره کوتاه مدت و دراز مدت در ساختاری مقاوم تر از گذشته، مورد بازسازی و سازماندهی قرار گیرند و در بُعد آموزش، تکنیک و تجهیزات نظامی نیز، در رسته های فنی، مهندسی و موشکی ارتقاء داده شوند تا بتوانند به عنوان نیروهای سازمان یافته و با انگیزه، امنیت ملی کشورهای خود را در برابر تهاجمات و تجاوزات بیگانگان حفاظت نمایند و در برابر زیاده خواهی های نظام سلطه ایستادگی نمایند .
کارگروه سیاست های کلان