راهبرد ملی -|- nationalstrategyمعاملات تهاتری بین المللی در شرایط تحریم و محدودیت های مبادلات مالی، به جاي معاملات نقدي و

معاملات تهاتری بین المللی

چکیده

در شرایط تحریم و محدودیت های مبادلات مالی، به جاي معاملات نقدي و پرداخت هاي پولی اسـتفاده از انواع معاملات متقابل از قبيل معاملات تهاتري همواره براي رفع مشكلات فوري٬ بحران هاي ذخاير ارزي٬ كاهش شديد در فروش محصولات صادراتي٬ مشكلات موازنه تجاري ، تحريم ها و محدوديت هاي اعمال شده بسـیار کارگشـا خواهـد بـود.

هدف این نوشتار بررسی نقش و تاثیر تجارت تهاتری در دوران تحریم بوده و در این راستا روش هـاي مختلـف مبـادلات تهـاتري و مزایـاي آن، مخصوصا در شرایط زمانی تحریم های اقتصادی و محدودیت های پولی و بانکی ناشی از آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مقدمه

تحریم‌ های اقتصادی و شیوه های دور زدن ‌و‌ خنثی ساختن آثار آن، از جملـه مسـایلی اسـت کـه نویسندگان حوزه هاي مختلف از اقتصاد و علوم سیاسی و روابط بین الملل گرفته تا  مدیریت را به خود وا داشته و در فضای افکار و دیدگاه های حاکم بر داوری آنهایی که اقتصاد را دنبال می‌کنند، نیز این پرسش تقریبا جزو بدیهیات و نگرش‌های نهادینه شده است که چگونه بایستی تحریم ها را خنثی و عرصه جنگ اقتصادی را پیروزمندانه پشت سر گذاشت.

عداوت و دشمنی و جدال دیرینه‌ی امریکا با نظام جمهوری اسلامی ایران و موجودیت آن مستمر بوده و کمرنگ نبوده و نخواهد شد.

هر چه از عمر تحریم ها می‌گذرد، شناخت شیوه ها و راه های خنثی سازی آن ها مقدورتر می‌شود.

کشورمان در راستای تحقق پیشرفت اقتصادی تمام موانع تحریمی را، با امید و پر توان با شیوه ها و ابزار های  متفاوت کنار خواهد زد.

در حدی که جریده‌ی تاریخ‌ آثار تحریم های ظالمانه را مکدر خواهد ساخت.

بدیهی است که یکی از ضرورت های استراتژیک، تحلیل شرایط تحریمی و ارائه راهکارهایی متناسب  با مقابله با تحریم ها و شیوه های دور زدن و خنثی سازی آن است.

یکی از این شیوه ها تجارت تهاتری و مبادله کالا در مقابل کالاست به نحوی که به جاي مبادله کـالا در مقابـل پول، طرفین کالاهاي خود را با هم مبادله می کنند.

معاملات تهاتري امـروزي، توسـعه یافتـه معاملات سنتی تهاتري است (البته باید توجه داشت که بـا گسـترش دامنـه محصـولات، نیازهـا و خـدمات و گسـترش جغرافیایی جوامع بشري، امکان انجام مبادلات به صورت کاملا پایاپاي وجود نـدارد و بایـد زنجیره هاي تولید و مصرف گسترده تري بـراي انجـام مبـادلات بوجـودآید) روند رو به رشد مبادلات تهاتري در کشورهاي توسعه یافته اي مثل ایـالات متحده آمریکا و آلمان نشان می دهد که برغم مزایاي فراوان مبادلات بوسیله پـول، هنـوز بسـیاري از خدمات و کالا ها از طریـق مبـادلات غیـر پـولی انجـام مـی شود.

در واقع فعالیت های اقتصادی تهاتری از جمله مدل های اقتصادی اولیه بودند که به اقتضاء زمان و با استفاده از فناوری های روز برای استفاده مجدد مورد بازنگری قرار گرفته اند .

در این نوشتار سعی برآن است تا ضمن معرفی مزایاي مبادلات تهـاتري، و پیشنهاد روشـی عملی براي انجام این مبادلات، کارکرد سیستم هاي تهاتري در شرایط عادي و بحرانی ( تورم هاي پی در پـی، شرایط تحریم وکمبود نقدینگی)، قابلیت هاي سیستم هاي تهاتري در کنترل نقدینگی و افزایش قابلیت رقابت پـذیري در بازارهاي رقابتی و روش بهره وری براي رشد اقتصادي بدون رشد نقدینگی مورد بررسی قرار گیرد.

معاملات تهاتری بین المللی

عداوت همیشگی آمریکا بر علیه جمهوری اسلامی ایران

الف– تجارت تهاتری : ماهیت و ساز وکار

■ ماهیت

تهاتر یا مبادله کالا با کالا قدیمی ترین شکل انجام مبادلات در جهان به شمار می رود و بازار تهاتری، بازاری است که معادلات در آن بر اساس مبادله مستقیم کالا یا خدمات یک طرف با کالا و خدمات طرف دیگر بدون دخالت پول صورت می گیرد.

این شیوه تجارت شامل آن دسته از معاملاتی است که بر اساس آن، یـک طـرف معاملـه،کالاها، خدمات، تکنولوژي، یا چیزهاي بـا ارزش اقتصـادي دیگـر را بـه طـرف مقابـل می فروشد و متقابلا تعهد می نماید که کالاها، خدمات، تکنولوژي یا چیزهاي بـا ارزش اقتصادي دیگر را از طرف مقابل خریداري کند.

■ ساز و کار

در تهاتر سنتی، به دلیل محدود بودن و تطابق زیاد نیازها و تولیدات دو طرف، معاملات کاملا به صورت مستقیم و پایاپای انجام می شد،

ولی امروزه به علت تنوع و گستردگی نیازها و تولیدات و عدم امکان تبادل مستقیم، خرید کالا یا خدمات موردنیاز در بازار تهاتری از طریق هزینه اعتبار صورت می پذیرد.

به این صورت کسی که سند مبادله یا کارت اعتباری در اختیار داشته باشد، می تواند با خرید کالا یا خدمات مورد نیاز خود در بازار تهاتری آن اعتبار را هزینه کند و عرضه کنندگانی که کالا یا خدمات خود را دراین بازار در قبال دریافت آن سند اعتباری می فروشند می توانند دوباره در همین بازار ملزومات خود را با کمترین نیاز به گردش نقدینگی تهیه کنند.

در حالت کلـی قراردادهـاي تهـاتر بـه چند دسته تهاتر یک مرحله ای، چند مرحله ای یا تکراري تقسیم می شـوند.

تهاتر یک مرحله اي قرارداد طی یک مرحله اجرا مـی شـود ولـی امکـان اینکـه قـرارداد طـی فرآیند چند قسمتی صورت گیـرد نیـز وجـود دارد. در تهـاتر چنـد مرحلـه اي طـرفین متناوبـا فرآیند قبل را تکرار می کنند و هربـار سـبد جدیـد از کالاهـا بـا تغییـرات جزئـی در سـبد کالاها، تهاتر صورت می گیرد.

معاملات تهاتری بین المللی

معاملات تهاتری بین المللی راه حلی برای دور زدن تحریم های ظالمانه آمریکاست.

ب: تجارت تهاتری : آغازی بر پایان تاثیر تحریم‌ها

برغم وجود تحریم های اقتصادی علیه کشورمان در کنار سایر کشور‌های تحت تحریم که از نظر ارزی و مبادلات بانکی تحریم شده‌ و نمی‌توانند مبادلات مالی خود را به راحتی انجام دهند، باید گفته شود راه تبادل و تجارت بر آنها کاملا مسدود نشده و این کشورها می توانند با اتحاد یکدیگر و استفاده از راه هایی برای دور زدن تحریم ها از این شرایط عبور کنند.

از جمله این راه ها تجارت با ارز ملی( مبادله با ارز ملی در کنار تهاتر راهی دیگر برای دور زدن تحریم‌ ها است بطوری که کشور‌های تحت تحریم می‌توانند با استفاده از پول ملی تبادلات خود را انجام دهند؛

برای مثال ایران و کشور‌هایی مانند ترکیه، روسیه، آذربایجان، ارمنستان و افغانستان راحت‌تر می‌توانند با پول ملی مبادله انجام دهند که البته تا حدودی هم انجام شده است) یا تهاتر دولت‌ها است که می‌تواند چرخ اقتصاد را در شرایط تحریم بچرخاند.

در واقع اگر کشور‌هایی که تحریم هستند با یکدیگر متحد شوند، می‌توانند خود با تامین نیاز‌های یکدیگر کشور‌های تحریم کننده را ناکام بگذارند.

البته نا گفته نماند امروزه تاثیر تحریم‌ها کم شده و مانند گذشته کشور‌ها را در تنگنا قرار نمی‌دهد و «اصل مهمی که پس از تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه کشور‌های مختلف اعمال شده، این است که تحریم‌ها دیگر کارآیی سابق را ندارند؛ و فقط تاثیرات اندکی روی اقتصاد کشور‌ها گذاشته، و نمی‌تواند به گونه‌ای عمل کند که اهداف کشور تحریم کننده تامین شود؛ در همین رابطه حدود ۲۱ کشور در جهان هستند که از طرف آمریکا یا اروپا تحریم شده‌اند، اما آن‌ها می‌توانند با همکاری یکدیگر تحریم‌ها را مدیریت کنند. شاید هم دلیل کاهش تاثیر تحریم‌ها استفاده افراطی از آن باشد.

معاملات تهاتری بین المللی

در 100 کشور جهان بیش از 30 درصد از تجارتشان به صورت تهاتری است

  ج : تجارت تهاتری: اهمیت و مزایا

در شرایط تحریمی کشورمان موضوع تجارت تهاتری در مدار توجه و‎ ‎بازخوانی قرار گرفته و شیوه‌های گوناگون ‏شناخت و اجرای بهتر آن، آذین مباحث راهبردی در عرصه اقتصاد  کشور گردیده و تحلیل گران و فعالان اقتصادی به بازخوانی آثار مثبت آن بر عرصه اقتصادی کشور و دور زدن تحریم ها پرداخته اند.

همانطور که بیان گردید معمولاً برای خروج از رکود و رسیدن به رونق اقتصادی، دولت ها از این سیاست استفاده می کنند.

چرا که بازارهای تهاتری از این قابلیت برخوردارند که در دوران رکود اقتصادی امکان انجام فعالیت های بهینه اقتصادی را با تسهیل مبادلات در سطح بازار به وجود آورند و با استفاده از یک سند اعتباری برای انجام معاملات، مشکل کمبود نقدینگی در بازار را برطرف سازند.

مضافا اینکه تهاتر بهترین شیوه مبادلات در تجارت بین‌المللی در زمان تحریم و تسهیل‌گر تجارت بین دو کشور، دو شرکت و چند شرکت در فضای بین‌المللی است.

طبق آمار وزارت بازرگانی آمریکا در دنیا ۳۰ درصد معاملات تجاری به شیوه تهاتر و در قالب روش های خرده‌فروشی، تهاتر بین سازمانی و تهاتر بین‌المللی انجام می‌شود، بطوری که امروزه فعالیت این نوع بازارها به صورت سازمان یافته و مدون در بیش از ۱۰۰ کشور جهان از جمله کشورهای آمريکايي (ايالات متحده آمريکا، کانادا، مکزيک، جاماييکا، برزِيل،آرژانتين، اروگوئه، بوليوی و …) کشورهای اروپايي (آلمان، انگليس، فرانسه، ايتاليا، بلژيک، دانمارک، لهستان، روسيه، ايرلند و …) کشورهای منطقه خاورميانه (ایران، ترکيه، لبنان و …) کشورهای اقیانوسیه وجنوب شرق آسيا (استرالیا، زلاندنو، ژاپن،کره جنوبی، چين، تايوان، هنگ کنگ، هندوستان، مالزی و …) رایج است.

معاملات تهاتری بین المللی

تجارت تهاتری و اقتصاد مقاومتی

همچنين شرکت هاي بزرگي مانند: جنرال موتورز آمريکا، ميتسوبيشي، هيونداي ژاپن و ديگر شرکت هاي بزرگ صنعتي و تجاري عضو اين بازارها هستند.

به طور کلی مزایاي بازارهاي تهـاتري و تجـارت متقابـل عبارتند از:

۱- در شرایطی که مهم‌ترین چالش، تراکنش های بانکی و تبادلات مالی میان خریداران و فروشندگان از جهت خرید و فروش در زمینه های گوناگون است، اجرای مکانیسم جدید تهاتر امکان انجام فعالیت های اقتصادی و مبادلات بازرگانی بدون نیاز به کانال های نقدینگی را فراهم می کند. لذا اگر امکان و تسهیلاتی فراهم گردد تا تولیدکننده و صادرکننده قادر باشند به راحتی ارز مورد نیاز خود برای تامین مواد اولیه را تامین و جابجا نمایند، بزرگترین کمک را در شرایط تحریم های ظالمانه آمریکا به تولید کشور کرده است.

بهترین مکانیزم در چنین شرایطی، تهاتر و ایجاد انجمن ها یا کنسرسیوم‌های صادراتی با همکاری شرکت ها است. اگرچه این اقدامات، پیچیدگی های خاص خود را دارد اما یک راهکار عملیاتی است که اگر مشکلات آن حل گردد، می تواند مثمر ثمر باشد.

۲- دور زدن تحریم‌ها از جمله مزایای تجارت تهاتری است چرا که علی رغم مشکلاتی که ممکن است تحریم ها در تجارت برای هر کشوری به وجود آورد، مبادله کالا به کالا و تهاتری می‌تواند این مشکلات رابرطرف کند.

۳- تهاتر، حذف دلار و استفاده از پول ملی در تعاملات با برخی کشورها زمینه سازکاهش فشار تحریم ها خواهد گردید.

۴- استفاده از ساز و کار تجارت تهاتری، زمینه ساز استقبال و علاقه مندی کشورهای همسایه و دور، به استفاده از کالای مرغوب ایرانی، انتفاع بیشتر کشورها و از جمله موثرترین راه های بسط و توسعه تجارت دو جانبه و چند جانبه است.

۵- تجارت تهاتری زمینه ساز صرفه جویی  و حل مشکل کمبود ذخایر ارزي کشور خواهد بود.

۶- با توجه به محدودیت‌های ناظر بر عملیات بانکی و مسدود ماندن دارایی‌های نفتی ایران به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران، تجارت تهاتری راهی موثر برای مسترد نمودن این مبالغ خواهد بود.

۷- تجارت تهاتری گامی به سوی تحقق سیاست اقتصاد مقاومتی با نگاه به درون کشور خواهد بود.

۸- رونق صنایع تولیدی و کشاورزی وتقویت حمل ونقل دریایی و زمینی و هوایی ازطریق صادرات کالا از جمله مزایای تجارت تهاتری خواهد بود که ایجاد اشتغال و رفع بیکاری در کشور را نیز در پی خواهد داشت.

۹- تجارت تهاتری افزایش بازارهاي مشترك طراحی استراتژیک و بلند مدت توسعه بازار براي محصولات جدید را ممکن ساخته و تقویت و حمایت از شرکت های خصوصی و دانش بنیان در ارایه و صدور خدمات گوناگون را به دنبال خواهد داشت.

۱۰- تجارت تهاتری و صادرات کالا گامی موثر در جهت تحقق جهش تولید و رشد اقتصادي بدون رشد نقدینگی خواهد بود.

معاملات تهاتری بین المللی

تجارت تهاتری و صادرات کالا

جمع بندي

عرصـه ی اقتصاد کشورمان، در شرایط کنونی با مسائلی از قبیل تحریم ها و محدودیت های تجاری بانکی و مالی گره خورده و ســه جــزء درهم تنیــده ی اقتصاد شامل تحریم ها، تجارت و مبادلات خارجی، محوریت بحث های راهبردی در این عرصه است.

در این یادداشت پس از بیان کلیـاتی پیرامون موضـوع مبـادلات تهـاتري وشبکه تهاتر به عنوان راهی براي دور زدن تحریم ها به این نتیجه رسیدیم که یکی از فرصت هایي کـه امکـان بهره برداري هر چه بهتر از منابع مالی را به سیاستگذاران مالی کشور می دهد، استفاده از معاملات تهاتري به جاي معاملات نقـدي و پرداخـت هاي پولی است.

این ملاحظات بلند مدت همواره بسیاري از کشورهاي در حال توسعه را به کاربرد تجـارت تهاتری به عنوان سیاستی براي تثبیت یا افزایش تولید داخلی و اشتغال، بدون تحریک و رشـد نقدینگی رهنمون ساخته است.

در کشورمان نیز سابقه تجارت کالا با کالا با توجه به تجربیات دوران های مختلف تحریم ها، و از طریق مکانیسم‌های تهاتری با هدف دور زدن تحریم‌های آمریکا وجود داشته است.

در شرایط فعلی نیز وجود تشدید تحریم‌ها علیه کشورمان فرصت مناسبی برای ایجاد بازارهای جدید و نوین با ساختار تهاتری است چرا که با اجرای روش نوین تهاتری، تمام فعالیت‌های اقتصادی و معاملات بازرگانی و غیره از طریق گردش اعتبار بین اعضای خود تحقق یافته و دیگر نیاز به عبور از تنگناهای محدود نقدینگی و مشکلات ناشی از آن نخواهد بود.

با توسعه این روش مالی (تهاتر) در سطح بین‌المللی قادر خواهیم بود با دور زدن تحریم‌ها ضمن حفظ روابط اقتصادی خود (با توجه به محدودیت های مالی و بانکی) با دیگر کشورها، توانمندی‌های کشورمان را در سطح جهانی عرضه نمائیم.

در این رابطه تداوم طراحی و عملیاتی نمودن مدل های تهاتری با هدف کاهش ریسک‌ها و مشکلات ناشی از تحریم و استفاده از ظرفیت‌های خالی در تمام بخش‌ها از جمله ساختمانی، گردشگری، کشاورزی یا صنعتی به نحو کافی امری ضروری به نظر می رسد.

چرا که سیستم بازار تهاتر صرفا مربوط به مبادله کالا نیست، بلکه خدماتی نظیر حمل و نقل، صدور خدمات فنی و مهندسی، ساختمانی و کشاورزی از طریق این بازار امکان‌پذیر است.

دبیر بخش اقتصادی

وبگاه راهبرد ملی